Ιωνικοί Ρυθμοί Φωτός

ERATO
Accompagné par Apollon, le Musagete

LES AILES DÉPLOYÉES

" HERACLÈS "

L'ÉCLOSION DE VÉNUS

LES ROSES IONIQUES

φωτογραφία

Carlo Maiolini ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Carlo Maiolini Facebook

Ιωνικοί Ρυθμοί Φωτός  

εκθαμπωτικά Απολλώνιοι

σε Ήχους καλλιτεχνικού  ΦΩΤΟΣ

ΛΑΕΡΤΗΣ

ΛΑΕΡΤΗΣ: Οι Νήες της Ομηρικής Πολιτείας

Ομηρικά Πλοία εν πλω

σε μονοπάτι ολυμπιακό

Ομηρικά Πλοία

Η αρχαϊκή πεντηκόντορος είναι ένα από τα πρώτα αρχαιοελληνικά πλοία 
που αναφέρονται στον τρωϊκό πόλεμο της «Ιλιάδας» του Ομήρου.
 Πλοία – μινιατούρα  του Ευ. Γρυπιώτη

                                            ΟΙ ΝΗΕΣ

ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

Ο αρχιπλοίαρχος τον Πολεμικού Ναυτικού κ. Μάριος Γ. Σίμψας, βασιζόμενος στα κείμενα τού Ομήρου και μεταγενεστέρων του συγγραφέων, μάς δίνει μιά παραστατική εικόνα τής δομής και τής εν γένει μορφής των πλωτών σκαφών τού Τρωικού Πολέμου. Η έρευνα αυτή, όπως θα δη ό αναγνώστης, απλώνεται σε όλα τα σημεία, ώστε να σχηματίζεται μιά ζωντανή εικόνα των πλοίων τής εποχής εκείνης.
Είναι γνωστό πώς ό Όμηρος συνέθεσε τις ραψωδίες του τον ένατο αιώνα, τρεις, δηλαδή, ίσως και περισσότερους αιώνες μετά από τον Πόλεμο τής Τροίας, τον οποίο περιγράφει. Υπάρχουν ακόμη βάσιμες υποθέσεις ότι ό μεγάλος ραψωδός υπήρξε, πριν από την τύφλωσί του και πάντως κατά την νεότητά του, ναύτης. Και αυτό μπορεί να το δη κανείς στον τρόπο, με τον οποίο περιγράφει τα ναυτικά περιστατικά, τις μεθόδους ναυσιπλοΐας και το μέσον πού σχίζει τον υγρό πόντο, δηλαδή το πλοίο. Τα όσα γράφει γι’ αυτό συμφωνούν απολύτως με τα όσα γνωρίζομε από άλλες πηγές για τα κωπήλατα πλοία τής εποχής—αυτό μάς βεβαιώνουν οι πλέον έγκυροι συγγραφείς και υπεύθυνοι ερευνηταί στην πλουσιωτάτη περί το πλοίο βιβλιογραφία. Εκείνο όμως, πού έχει ιδιαίτερη σημασία, είναι ότι ό ποιητής έχει πάντοτε κατά νούν ότι μιλά για τα πλοία τού Τρωικού Πολέμου, τού 12ου δηλαδή αιώνος, και δεν παρασύρεται σε αναχρονισμούς. Πουθενά, λόγου χάριν, δεν αναφέρει το έμβολο, για τα πλοία των Αχαιών, αν και αποτελούσε κοινό και σημαντικό χαρακτηριστικό τού πολεμικού πλοίου τής εποχής του.
Για να ζωντανέψωμε το ομηρικό πλοίο θα στηριχθούμε φυσικά στα όσα ό ίδιος ό Όμηρος γράφει στις αθάνατες ραψωδίες του, αλλά και στα όσα μεταγενέστεροί του κατά την αρχαιότητα έγραψαν είτε συμπτωματικά είτε σχολιάζοντας κάποιο σημείο από το έργο του. Τέτοιοι συγγραφείς ήσαν οι Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Απολλώνιος ό Ρόδιος, Διόδωρος ό Σικελιώτης και ό ποιητής Αλκαίος.
Ο Όμηρος χαρακτηρίζει συστηματικά τα πλοία των ηρώων του «ταχέα», κάτι πού έπρεπε να περιμένωμε για τα χαμηλά, μακρόστενα και στιλπνά σκάφη, πού βλέπομε στις αγγειογραφίες τής εποχής. Τα πλοία ήσαν κοίλα (Οδ. γ. 287) και είχαν μικρό κατάστρωμα, πλώρη για τον οπτήρα και ένα μεγαλύτερο, πρύμνα, όπου μπορούσε να κοιμηθή ό κυβερνήτης και, κάποτε, ό επιβάτης τού πλοίου. Ο Οδυσσεύς, πριν συναντήση τη Σκύλλα, άρπαξε δυό κοντάρια κι έτρεξε στο κατάστρωμα τής πλώρης («εις ίκρια νηός έβαινον πρώρης». Όδ. μ. 228 - 230).
Αλλού πάλι (Οδ. ν. 73 - 75) ό Οδυσσεύς κατά την επιστροφή του στην Ιθάκη κοιμήθηκε στο πρυμναίο κατάστρωμα τού πλοίου των Φαιάκων. («Και τού Οδυσσέα ετοίμασαν σεντόνι κι ανδρομίδα στης πρύμνης το κατάστρωμα γλυκόν ύπνο να πάρη»). Ομοίως ό Τηλέμαχος μοιράσθηκε με την Αθηνά το πρυμναίο κατάστρωμα κατά τον πλούν του στην Πύλο, για την αναζήτησι τού πατέρα του (Οδ. β. 416 - 18) και με τον θεοκλύμενο στο Ταξίδι τής επιστροφής. (Οδ. ο. 285 - 86).
Το πλήρωμα αναπαυόταν στους πάγκους τής κωπηλασίας και τούτο, διότι συνήθως διανυκτέρευαν στην ξηρά, εκτός αν αυτό ήταν αδύνατον. (Ιλ. Α. 476, Οδ. ι. 150-151, 168-69).
Τα αμοιβά τής εξαρτίας και οι προμήθειες αποθηκεύονταν κάτω από το πρυμναίο και το πρωραίο κατάστρωμα και κάτω από τούς πάγκους των κωπηλατών. Ειδικώτερα τα στερεά τρόφιμα, όπως το σιτάρι, σε ασκιά καλορραμμένα (Οδ. β. 354) και το νερό ή κρασί σε πιθάρια, αμφορείς ή στάμνες, (Οδ. ε. 265 - 66 και ι. 164, 204).
Ποιό ήταν το μέγεθος τού κωπήλατου ομηρικού πλοίου; Το μικρότερο είχε είκοσι κουπιά και εχρησιμοποιείτο για ανιχνεύσεις και ως αγγελιαφόρο. Με εικοσάκωπο πλοίο εστάλη πίσω στον πατέρα της ή Χρυσηίς (Ιλ. Α. 309) και εικοσάκωπο χρησιμοποίησε ό Τηλέμαχος για να πλεύση στην Πύλο. (Οδ. α. 280 «νή’ άρσας ερέτησιν εείκοσιν, ή τις αρίστη»). Τέτοιο πλοίο επρόκειτο να χρησιμοποιήσουν οι μνηστήρες για να εμποδίσουν το ταξίδι αυτό. Έτσι πού να λέη ό αναιδής μνηστήρας Αντίνοος «Κι’ ελάτε δώστε μου γοργό, μ’ είκοσι ναύτες πλοίο». (Οδ. 6. 669).
Η πενηντάκωπος, αυτή πού αργότερα επονομάσθηκε πεντηκόντορος, εχρησιμοποιείτο, όπως φαίνεται, για την μεταφορά στρατευμάτων. Πεντηκόντορο χρησιμοποίησε ό Άχιλλεύς, για να μεταφέρη τις δυνάμεις του στην Τροία, αν κρίνωμε από τούς στίχους:
«Πενήντα θα ήταν τα γοργά καράβια, πού στην Τροία οδήγησε τού Πηλέα ό γιός με λαμνοκόπους μέσα από πενήντα αντρόκαρδους. (Ιλ. Π. 169 - 70).
Το ίδιο συμβαίνει με τον Οδυσσέα στην επιστροφή του, μετά την άλωσι τής Τροίας. Όταν έφθασε στο νησί τής Κίρκης υπήρχαν στο πλοίο του σαράντα έξη άνδρες (Οδ. κ. 203 - 209) και τούτο γιατί είχαν χαθή έξη στους Κίκωνες (Οδ. ι. 60), έξη στον Πολύφημο (Οδ. ι. 289, 311, 344) και ένας στους Λαιστρυγόνες (Οδ. κ. 116). Αυτό σημαίνει ότι το καράβι είχε «εταίρους» ή «κούρους» τουλάχιστον πενήντα. Πεντηκόντορο επίσης χρησιμοποιούν οι Φαίακες για να παλιννοστήσουν τον Όδυσσέα στην Ιθάκη. (Οδ. θ. 34, 36, 38, το πλήρωμα απετελείτο από πενήντα «κούρους» και δυό βαθμοφόρους). Αν κρίνωμε από την περιποίησι τού Αλκινόου προς τον Οδυσσέα, πρέπει να δεχθούμε πώς ήταν μιά τιμητική διάκρισις, όπως σήμερα θα εχρησιμοποιείτο μεγάλη ναυτική μονάς γιό ένα αρχηγό κράτους ή επίσημο πρόσωπο.
Υπήρχαν βεβαίως και μεγάλα φορτηγά, πού έφθαναν να έχουν εκατό κωπηλάτες και μάλιστα τα βοιωτικά φορτηγά ήσαν επανδρωμένα με εκατόν είκοσι κούρους (νέους), αριθμό στον οποίο περιλαμβάνονταν, όπως φαίνεται, εκτός από τούς κωπηλάτες, οι ναυτικοί και οι βαθμοφόροι.
Τριαντακόντοροι δεν υττήρχαν την εποχή τού Ομήρου; Πρέπει να υπήρχαν, μολονότι πουθενά ό ποιητής τής Ιλιάδος δεν κάνει γι’ αυτές λόγο. Τριαντακοντόρους χρησιμοποιούσαν σε πολύ παλαιοτέρους χρόνους, όπως, λόγου χάρι, κατά τον αποικισμό τής Θήρας από τον ομώνυμο οικιστή της (Ηρόδοτος, βιβλίον 4, κεφ. 148).
Όλοι οι τύποι σκαφών τής ομηρικής εποχής ήσαν μακροί και στενοί, με διαστάσεις για τις οποίες μπορούμε να διατυπώσωμε βάσιμες υποθέσεις. Μιά πεντηκόντορος χρειαζόταν είκοσι πέντε μέτρα (ή εβδομήντα περίπου πόδια), για τούς είκοσι πέντε κωπηλάτες τής κάθε πλευράς και γύρω στα δώδεκα, δεκαπέντε μέτρα (σαράντα, σαράντα - πέντε πόδια) για το πρόστεγο και το επίστεγο. Δηλαδή μήκος γύρω στα σαράντα μέτρα. Είκοσι πέντε εν συνόλω μέτρα μήκος έπρεπε να έχη μιά τριαντακόντορος με δεκαπέντε κωπηλάτες στην κάθε πλευρά και ισάριθμα μέτρα μήκους, δέκα δε μέτρα (ή τριάντα πόδια) για το κατάστρωμα τής πρύμνης και τής πλώρης. Το εικοσάκωπο πλοίο, με ανάλογες διαστάσεις, αποτελούσε, όπως φαίνεται, το τυπικό μέγεθος τού ομηρικού πλοίου.
Το πλάτος στο μέγιστο ζυγό (καμάρι), δηλαδή το μέγιστο πλάτος ήταν γύρω στα δέκα - δώδεκα πόδια για τις πεντηκοντόρους και μικρότερο φυσικά για τις τριακοντόρους ή τα εικοσάκωπα πλοία και ή σταθερή αναλογία μήκους προς πλάτος δέκα προς ένα. Είναι μιά αναλογία πού θα συναντήσωμε αργότερα στην αθηναϊκή τριήρη τού 5ου αιώνος. Ίσως να υπήρχαν και βραχύτερα πλοία, δεν χρειάζεται δε να σημειώσωμε ότι το βραχύτερο πλοίο θα είχε ασφαλώς σκάφος περισσότερο ανθεκτικό και περισσότερο καλοθάλασσο.
Μακρό και στενό το ομηρικό καράβι ήταν πολύ χαμηλό τόσο, ώστε, όταν τα τραβηγμένα στην ξηρά ελληνικά πλοία επιέζοντο από την επίθεσι των Τρώων, ό Έκτωρ μπόρεσε να πλησιάση και να αρπάξη το άφλαστον, δηλαδή το στόλισμα τής ττρύμνης. (Ιλ. Ο. 704). «Ο Έκτωρ έπιασε καλοθάλασσο καράβι από την πρύμη (και το ακροστόλι σφίγγοντας εφώναξε των Τρώων». (Ιλ. Ο. 716 - 17).
Και από μιά τέτοια πρύμνα επάλαιψε ό Αίας και αντέκρουσε τούς επιτιθεμένους Τρώες:
..Άφησε ό Αίας το κατάστρωμα και στο ψηλό τής πρύμης σανίδι εστήθη κι άγρυπνος επρόβαλε τη λόγχη, εις όποιον έφερνε φωτιά να κάψη τα καράβια. (Ιλ. Ο. 729 - 731).
Γενικά τα καράβια τού Τρωικού Πολέμου ήσαν ελαφρά, αυτό τουλάχιστον μαρτυρεί το γεγονός ότι ό Οδυσσεύς μπόρεσε να απελευθερώση το πλοίο του από το νησί τού Κύκλωπος, σπρώχνοντάς το με ένα κοντάρι, πού άδραξε στα δυό του χέρια. (Οδ. ι. 487 - 488). Και το άλλο, ότι τα πληρώματα μπορούσαν να τα βγάλουν χωρίς δυσκολία στην αμμουδιά την νύχτα.(Οδ. ι. 546).
Το σκάφος τού ομηρικού πλοίου ήταν μαύρο («νήες μέλαιναι»), είτε χρωματισμένο έτσι είτε διότι ήτο αλειμμένο με πίσσα. Αν το έβλεπες από τα πλάγια παρουσίαζε υψωμένη την πρύμνα και την πλώρη, ελαφρά κυρτές στην αρχή ετελείωναν σε μιά καμπύλη. Αυτός είναι ό λόγος για τον οποίο ό Όμηρος συνέκρινε το σχήμα των πλοίων του προς τα ίσια κέρατα («ορθόκραιρος ναύς»), αλλά και προς τα κυρτά, («άλλ’ ό μέν έν νήεσσι κορωνίσιν Ίλιον είσω = πήγε κι αυτός στην Τροία με τα κυρτά καράβια». Οδ. τ. 182). Τα αποκαλεί επίσης καμπύλα και στα δυό άκρα, χρησιμοποιώντας τον όρο «αμφιέλισσα», πού σημαίνει ότι, αν τα κοίταζε κανείς από το άκρον, τα έβλεπε καμπύλα, και από τα δυό πλευρά, κύτη (Οδ. ζ. 264 - 65 «νήες δ’ οδόν αμφιέλισσαι ευρύαται = εκεί έχουν τραβήξει τα καμπύλα πλοία»).
Η πλώρη τού ομηρικού πλοίου είναι στολισμένη στις παρειές (μάσκες), με κόκκινα, πορφυρά ή γαλάζια «μπαλώματα». Μιλτοπάρηοι, δηλαδή με κόκκινες παρειές (Οδ. ι. 125), φοινικοπάρηοι δηλαδή πορφυρόχρωμες (Οδ. λ. 124) και κυανόπωροι (Οδ. ι. 482)— έτσι ονομάζονται από τον Όμηρο στην Οδύσσεια, αλλά και την Ίλιάδα. Η διακόσμησις αυτή στην πλώρη μάς φαίνεται κάπως περίεργη. Αυτό όμως θα ήταν κάτι κοινό στις μακρυνές εκείνες εποχές, όπως τουλάχιστον μάς βεβαιώνει ό Ηρόδοτος (βιβλίο Γ’, κεφ. 58), με το χωρίο «Το δε παλαιόν άπασαι αι νέες ήσαν μιλτηλιφέες». (Το τελευταίο υποδηλώνει ότι το κόκκινο χρώμα ήτο προτιμότερο).
Ας έλθωμε τώρα στην ναυπηγική τού πλοίου. Το σκάφος απετελείτο από την τρόπιδα, την στείρα, το ποδόστημα, τα στραβόξυλα (νομείς ή εγκοίλια), τις πηγκενίδες (μαδέρια), δηλαδή, πού επέτσωναν τον σκελετό τού σκάφους άπ’ έξω (περίβλημα), τις σανίδες, πού έντυναν το εσωτερικό του (ή εντερόνεια ή φόδρα—αυτό όχι πάντοτε), τα ζυγά (ή καμάρια), τούς δοκούς δηλαδή, καθέτους στο διάμηκες, πού έδεναν τούς τοίχους (τα δυό πλευρά) τού πλοίου και συχνά χρησίμευαν σαν καθίσματα των κωπηλατών. Όλα αυτά συναρμολογούν και δένονταν με γόμφους (= ξυλοκάρφια) ή «αρμονίας», δηλαδή μέσα συναρμολογήσεως, όπως Ιμάντες από δέρμα, σχοινιά από φυτικές ίνες κ.λπ. Το τελευταίο με τούς ιμάντες ή τα σχοινιά αναφέρεται σε παλαιότερα πρωτόγονα πλοία με ραπτές σανίδες, για τα οποία σπανίως μιλά ό Όμηρος.
Υπήρχαν, εκτός των άλλων, δυό χονδρά και στερεό ζυγά, ένα ακριβώς πίσω από το πρόστεγο και το άλλο ακριβώς εμπρός από το επίστεγο. Στο πρυμναίο ζυγό (επτά πόδια περίπου μήκος) επάτησε ό Αίας, όταν πήδησε κάτω από την πρύμνα (Οδ. ο. 728-29). Το πρωραίο ελέγετο ολκαίον ή εφόλκαιον και επάνω σε αυτό πάτησε ό Οδυσσεύς για να κατεβή στην θάλασσα (εξεστόν εφόλκαιον καταβάς επέλασσα θαλάσσι στήθος» Οδ. ξ. 350). Το εφόλκαιο σήμαινε και ρυμούλκιο, γιατί εκεί έδεναν τα σχοινιά για την ρυμούλκησι. Σχετικά ό Απολλώνιος ό Ρόδιος (4.109) παρουσιάζει ένα Τρίτωνα να ρυμουλκή την κοίλη Αργώ, κρατώντας την από το εφόλκαιον («επισχόμενος γλαφυρής ολκήιον Αργούς»).
Τα ξύλα, από τα οποία κατασκευαζόταν το ομηρικό καράβι, ήσαν δρύς, λεύκα, πεύκο ή έλατο (Ιλ. Ν. 389-91, Π. 482-84).
Ειδικώτερα ό ιστός και τα κουπιά γίνονταν συνήθως από ξύλο ελάτης (για τούς ιστούς ίδε Οδ. β. 424 και ο. 289 «Ιστόν δ’ ειλάτινον κοίλης έντοσθε μεσόδμης», για τα κουπιά Οδ. μ. 172). Τα κουπιά κρατούντο με τούς σκαρμούς. Υπήρχε, δηλαδή, ένα καρφί ή ξύλινο στήριγμα γύρω από το οποίο έβαζαν μιά δερμάτινη ή σχοινένια θηλειά («ηρτήναντο δ’ ερετμά τροποίς εν δερματίνοισιν» = και στα κουπιά περάσανε πετσένιους τροπωτήρες. Όδ. δ. 782 και θ. 37, 53). Η δερμάτινη αυτή θηλειά ή κουλούρα (τροπός ή τροπωτήρ) κρατούσε το κουπί στην θέσι του την ώρα τής κωπηλασίας. Και ακόμη το εμπόδιζε να πέση στην θάλασσα, αν το άφηνε από τα χέρια του ό κωπηλάτης.
Πώς διευθυνόταν το σκάφος; Ο Όμηρος αναφέρει ένα κουπί - πηδάλιο, στο ισχίο (γοφόν) τού πλοίου, με πλατειά πλάτη και την λαβή στερεωμένη σε μιά κοιλότητα. (Όδ. γ. 281, ε. 255, 315, θ. 858). Συνήθως το ονομάζει πηδάλιον και σπανιώτερα «οιήιον». Το διπλό πηδάλιο, δηλαδή τα δυό κουπιά - πηδάλια, από ένα σε κάθε ισχίο, πρέπει να ήσαν έν χρήσει την εποχή πού έγραφε ό Όμηρος τα έπη του, όπως τουλάχιστον προκύπτει από απεικονίσεις πλοίων σε αγγεία, γλυπτά ή πήλινα ομοιώματα. Πιστός όμως στην αρχή του ό ποιητής αποφεύγει τούς αναχρονισμούς και μιλά πάντοτε για το ένα κουπί - πηδάλιο των πλοίων τού Τρωικού Πολέμου.
Κι ας έλθωμε στην εξαρτία. Υπήρχε ένα και μοναδικό ιστίο, το οποίο κρεμούσαν σε ένα Ιστίο, όπου και μπορούσε να υψώνεται και να καθαιρήται. (Ιλ. Α. 481, Ο. 627, Α. 433, 480. Οδ. β. 425 -27, γ. 11). Τετράγωνο ήταν το ιστίο, φτιαγμένο από καραβόπανο τής εποχής (Οδ. ε. 258) και στερεωμένο σε μιά κεραία, πού λεγόταν «επίκριον» (Οδ. ε, 318, όπου γράφει «κι’ έπεσε αλάργα το πανί στο κύμα κι’ ή αντένα»). Το χρώμα του ήταν λευκό. (Οδ. 3. 426, ο. 291. «Έλκον δ’ ιστία λευκά ευστρέπτοισι βοεύσιν» = έσυραν το λευκά ιστία με καλοστριμμένους δερμάτινους ιμάντες).
Τα ιστία ήσαν από λινάρι και δεν ήσαν μονοκόμματα. Απετελούντο από πολλά κομμάτια ραμμένα μαζί, για μεγαλύτερη αντοχή. Ήσαν από λινάρι και όχι από βαμβάκι, έφ’ όσον την μακρυνή εκείνη εποχή το βαμβάκι ήταν ακριβό υλικό, πού εισαγόταν από την μακρυνή Ινδία. Ο ιστός ετοποθετείτο οριζοντίως στην ιστοδόκη. Προκειμένου να υψώσουν το ιστίο, έπαιρναν πρώτα το κατάρτι από την ιστοδόκη και το τοποθετούσαν, όρθιο φυσικά, στην ιστοπέδη, πού βρισκόταν στο μέσον περίπου τού πλοίου και σε μικρό ύψος (απόστασι) από την τρόπιδα. Η Ιστοπέδη ήταν μιά κοιλότης ή οπή στο κατάστρωμα, όπου υπήρχε κατάστρωμα, ή στο μεσοδόκαρο. Στην περίπτωσι πού υπήρχε κατάστρωμα, έβαζαν δυναμάρια γύρω από την οπή. Μετά την τοποθέτησι στερέωναν το κατάρτι με τα σχοινιά, τούς προτόνους και τον επίτονο.
Στην Οδύσσεια (μ- 178 - 179) αφηγείται ό Οδυσσεύς ότι για να περάση από τις Σειρήνες τον «έδεσαν χέρια και πόδια όρθιον στην ιστοπέδη (δηλαδή στην βάσι τού ιστού) κι έδεσαν τις άκρες τού σχοινιού στον ίδιο τον ιστό» (Οι δ’ έν νηί μ’ έδησαν χείρας τε πόδας τε /ορθόν έν ιστοπέδι έκ δ’ αυτού πείρατ’ ανήπτον). Έχομε και μιά άλλη μαρτυρία: όταν ό Οδυσσεύς ταξίδεψε στην Πύλο για να αναζητήση τον πατέρα του (Οδ. β. 424 - 25, ο. 289 - 290), οι ναύτες του «σηκώνοντας τον ελάτινο ιστό τον τοποθέτησαν στην κοιλότητα τής μεσόδμης (δηλαδή τού μεσοδόκαρου) και τον έδεσαν με τούς προτόνους» (ιστόν δ’ ειλάτινον κοίλης έντοσθεν μεσόδμης / στήσαν αείραντες, κατά δε προτόνοισιν έδησαν). Μεσόδμη δε ή μεσοδόκαρο πρέπει να ήταν μιά διαδοκίδα (μπικεριά) μεγάλη, πού έσμιγε και στερέωνε τα ζυγά (= καμάρια) και εκτεινόταν από πλώρη σε πρύμνα (Συνήθως οι διαδοκίδες είναι μικρά δοκάρια κατά τον διαμήκη άξονα τού πλοίου, πού σμίγουν και στερεώνουν δυό κοντυνά και φυσικά παράλληλα ζυγά). Αυτή ή διαδοκίδα πρέπει να είχε κοιλότητα κατάλληλη ή εγκοπή, για να δέχεται το κατάρτι. Καθώς στα ομηρικά πλοία έλειπε το κατάστρωμα από το κυρίως μέρος τού πλοίου (εκτός τού πρωραίου και τού πρυμναίου) το πιθανώτερο είναι να δεχθούμε ότι ό Όμηρος, λέγοντας ιστοπέδη, εννοεί την κοιλότητα αυτού τού μεσοδόκαρου. Τώρα σε ποιό ύψος από την καρένα βρισκόταν ή ιστοπέδη, δεν έχομε ακριβείς πληροφορίες. Ίσως να ήταν στο ύψος των πάγκων των κωπηλατών, δηλαδή 1,20 μ. περίπου.
Σταθερά ξάρτια ήσαν οι δυό πρότονοι, ανά ένας προς κάθε παρειά (μάσκα) τής πλώρης και ένας επίτονος, πού έδενε το κατάρτι με την πρύμνα. Για τούς προτόνους των αρχαίων πλοίων έχομε την μαρτυρία τού Απολλωνίου τού Ροδίου (3ος αιών π.Χ.), πού γράφει ότι «δήσαν δε προτόνοισι τανυσάμενοι εκατέρωθεν», δηλαδή στερέωσαν (τον ιστό), αφού τέντωσαν τούς προτόνους σε κάθε πλευρά. Και όταν μιά ξαφνική θύελλα από την πλώρη έσπασε τούς προτόνους στο πλοίο τού Οδυσσέως, ό ιστός έπεσε παρευθύς προς την πρύμνα και χτύπησε το κεφάλι τού κυβερνήτη, δηλαδή τού πηδαλιούχου. (Οδ. μ. 409 - 412).
Εκτός από τα σταθερά ήσαν και τα κινητά ξάρτια. Δηλαδή οι υπέρες (μαντάρια), με τις οποίες ανεβοκατέβαζαν το ιστίο, οι πόδες (σκότες) και οι κάλοι (τα γούμενα), πού χρησίμευαν αντιστοίχως για τον χειρισμό και την συστολή τού ιστίου. (Σχετικό Όδ. ε. 260 όπου «‘Εν δ’ υπέρας τε, κάλους τε πόδας τ’ ενέδησαν έν αυτή»). Σε ένα πάλι σημείο ό Οδυσσεύς κρατεί παρ’ όλη του την κούρασι ό ίδιος την υπήνεμη σκότα στο χέρι, προκειμένου το πανί να πιάση πιο καλά τον άνεμο και έτσι να φθάσουν πιο γρήγορα στην ποθητή πατρίδα. (Οδ. κ. 32- 33). Φαίνεται πώς ό επίτονος ήταν δυναμωμένος κι αυτό ίσως εξηγεί, γιατί υπήρχε ένας και όχι δυό, όπως οι πρότονοι. Αυτό όμως δεν πρέπει να το θεωρήσωμε απόλυτο, έφ’ όσον και τα άλλα ξάρτια και κυρίως οι κάλοι και οι πόδες (τα γούμενα και οι σκότες) κατασκευάζονταν από γερούς δερμάτινους ιμάντες. Τούτο μάς μαρτυρεί ό στίχος τής Οδύσσειας πού μνημονεύσαμε «έλκον δ’ ιστία λευκά ευστρέπτοισι βοεύσιν» (β. 426, ο. 291).
Πάντως τα σχοινιά, πού ήσαν και τα πλέον κοινά, απετελούντο από στριμμένες ίνες παπύρου ή από ίνες άλλου φυτού. (Σχετικά Όδ. φ. 390, 391 πάπυρος, Ίλ. Β. 135). Ήσαν ελαφρότερα και λιγώτερο ανθεκτικά από τούς δερμάτινους ιμάντες, για τούς οποίους κάνει λόγο ό Όμηρος στην Οδύσσεια (β. 426 και μ. 423). Σε ναυάγιο τής δεύτερης π.Χ. χιλιετηρίδος βρέθηκαν τρία είδη σχοινιών: δυό από ίνες χορταριού και τρίτο, μίγμα από ίνες χορταριού και φύλλα φοίνικος. Η λοιπή εξάρτυσις πού μετέφερε ένα πλοίο περιελάμβανε σχοινιά αγκυροβολίας (πείσματα = ρεμέντζες και πεισμάτια = μπαρούμες. Όδ. ζ. 269, ι. 136, κ. 96, 127, φ. 465) και κυρίως τα πρυμνήσια (= παλαμάρια ή πρυμάτσες), έφ’ όσον τα πλοία προσγιαλούντο με την πρύμνα. (ιδέ Ιλ. Α. 436, 476. Όδ. β. 418, ι, 137, 178, ο. 498).
Υπήρχαν επίσης πέτρινες άγκυρες «ευναί» (κρεβάτια), καθώς και κοντοί και πάσσαλοι από ξύλο (Οδ. ι. 487). Ακόμη μακρυά δόρατα για την μάχη («ναύμαχα ξυστά») (Ιλ. Ο. 388 - 389, 676 - 78). Για τα τελευταία γίνεται κυρίως λόγος στην Ιλιάδα. Τού Αίαντος το δόρυ είχε μήκος 11 μέτρα, ας μη ξεχνούμε όμως ότι μυθική ήταν και τού Αίαντος ή δύναμις.
Από τα γραφόμενα τού Ομήρου προκύπτει ότι στο μέσον περίπου τού πλοίου υπήρχαν παραπετάσματα (κουπαστή), για να προφυλάσσουν τούς κωπηλάτες από το κύμα και τον άσχημο καιρό. Υπάρχει μάλιστα ένας στίχος τού Αλκαίου «φαρξώμεθα ως ώκιστα (νάα)/ές δ’ έχυρον λιμένα δρόμωμεν» (= να φράξωμε το πλοίον το ταχύτερον δυνατόν και να σπεύσωμε σε ασφαλές λιμάνι). Και ό Αισχύλος μιλά για τις διπλώσεις τού ιστίου και τα παραπετάσματα τού πλοίου («στολμοί τε λαίφους και παραρρύσεις νεώς»). Υπήρχαν τέλος στην εξάρτυσι τού ομηρικού πλοίου σακκιά και πιθάρια, σταμνιά, ασκοί, τα οποία, όπως σημειώσαμε παραπάνω, χρησίμευαν για να αποθηκεύουν τις προμήθειες.

ΜΑΡΙΟΣ Γ. ΣΙΜΨΑΣ
Αρχιπλοίαρχος Π. Ν.

ΟΙ ΚΟΙΛΕΣ ΝΗΕΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΙΚΟΥ ΝΟΥ

Ομηρικά Δένδρα

Έπεα  Πτερόεντα

Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσεια
Η Τέχνη του Πολέμου
Η Ποίηση του Λόγου 
Η Συνθήκη της Ειρήνης

ΙΛΙΑΣ
Περιεχόμενα

1. Ῥαψωδία A
2. Ῥαψωδία B
3. Ῥαψωδία Γ
4. Ῥαψωδία Δ
5. Ῥαψωδία Ε
6. Ῥαψωδία Ζ
7. Ῥαψωδία Η
8. Ῥαψωδία Θ
9. Ῥαψωδία Ι
10. Ῥαψωδία Κ
11. Ῥαψωδία Λ
12. Ῥαψωδία Μ
13. Ῥαψωδία Ν
14. Ῥαψωδία Ξ
15. Ῥαψωδία Ο
16. Ῥαψωδία Π
17. Ῥαψωδία Ρ
18. Ῥαψωδία Σ
19. Ῥαψωδία Τ
20. Ῥαψωδία Υ
21. Ῥαψωδία Φ
22. Ῥαψωδία Χ
23. Ῥαψωδία Ψ
24. Ῥαψωδία Ω

ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Περιεχόμενα

1. Ῥαψωδία α
2. Ῥαψωδία β
3. Ῥαψωδία γ
4. Ῥαψωδία δ
5. Ῥαψωδία ε
6. Ῥαψωδία ζ
7. Ῥαψωδία η
8. Ῥαψωδία θ
9. Ῥαψωδία ι
10. Ῥαψωδία κ
11. Ῥαψωδία λ
12. Ῥαψωδία μ
13. Ῥαψωδία ν
14. Ῥαψωδία ξ
15. Ῥαψωδία ο
16. Ῥαψωδία π
17. Ῥαψωδία ρ
18. Ῥαψωδία σ
19. Ῥαψωδία τ
20. Ῥαψωδία υ
21. Ῥαψωδία φ
22. Ῥαψωδία χ
23. Ῥαψωδία ψ
24. Ῥαψωδία ω

Η Δημιουργία του Νου εν Αρχή του Λόγου!

Η Επιστροφή του Οδυσσέα

Όταν ο Οδυσσέας φθάνει στην Ιθάκη....ο Ήλιος  Απόλλων, η Δήμητρα Γη και η  Άρτεμις Σελήνη είναι σε ευθυγράμμιση κέντρων ΜΑΖΙ αγκαλιά

ΜΙΑ ΟΥΡΑΝΙΑ ΦΛΟΓΑ ΦΩΤΙΑ

Χρονολόγηση της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη

Ιστότοπος ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Δύο προφητείες, δύο αστρονομικά φαινόμενα: μια ομάδα επιστημόνων μελετώντας την Οδύσσεια του Όμηρου και αντιπαραβάλοντάς την με τα αστρονομικά και άλλα δεδομένα της εποχής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο βασιλιάς της Ιθάκης επέστρεψε στην πατρίδα του τον Οκτώβριο του 1207 π.Χ. Η Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα, Αστροφυσικός, Επικ. Καθ. Παν/μιου Αθηνών, παρουσιάζει στο 3ο Επιστημονικό Συνέδριο "Φιλοσοφία & Κοσμολογία" τη σχετική εργασία που υλοποίησε η ίδια και οι: Παπαμαρινόπουλος Σ., Γεωφυσικός, Καθηγητής Παν/μιου Πατρών και Πρόεδρος της Ε.Μ.Α.Ε.Μ., Αντωνόπουλος Π., Φυσικός, Ερ. Αστρονόμος, Παν/μιο Πατρών, Μητροπέτρος Π., Φιλόλογος, Νομικός, Συγγραφέας, Τσιρώνη Α., Φιλόλογος, Υποψήφια Διδάκτωρ Παν/μιου Πατρών και Μητροπέτρου Ε. Φιλόλογος, Διδάκτωρ Παν/μιου Πατρών

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑ ΣΤΗΝ ΙΘΑΚΗ: 

Σύλλογος αποφοίτων ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ

Κατόπιν επισταμένων ερευνών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έκλειψη της 30ής Οκτωβρίου του έτους 1207 π.Χ., που ήταν ορατή στην Ιθάκη και στο Ιόνιο πέλαγος, χρονολογεί την ημέρα της μνηστηροφονίας από τον Οδυσσέα. Χαιρόμαστε που μια τέτοιου είδους εργασία έγινε από Έλληνες.

Πάνος Μητροπέτρος

Οδυσσεύς Δίκτυο Ελλήνων & ΟΔΥΣΣΕΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ. 

Ομιλία από την Ημερίδα Ας ξανασυστηθούμε όλοι οι Έλληνες - 2 στην Πάτρα 02/06/2013. Ομιλήτρια η Επίκουρος Καθηγήτρια Αστροφυσικής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παναγιώτα Πρέκα --Παπαδήμα.Ολόκληρος η εργασία έχει αναρτηθεί 

ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΟ ΙΣΤΟΤΟΠΟ ΤΗΣ ΝΑΣΑ. 

εδώ για τους αγγλομαθείς

Όταν ο Οδυσσέας φθάνει στην Ιθάκη....η Αθηνά ΧΕΛΙΔΟΝΙ γίνεται μέσα στον χειμώνα και την ΑΝΟΙΞΗ που  ΕΡΧΕΤΑΙ  μαρτυρά. Για να μη παραπονούνται τα χελιδόνια  που την καρτερούν από τα χρόνια τα Ομηρικά

2. Ο Καιρός του Τόξου

Υπό την Αιγίδα του Ομηρικού Πνεύματος

Ο διαγωνισμός του τόξου

Η Ομηρική Πολιτεία προκηρύσσει τον  δεύτερο  παγκόσμιο διαγαλαξιακό  ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΤΟΞΟΥ,  αναδύοντος Ηλίου ξημερώματα μιας όμορφης καινούργιας ημέρας ηριγένειας  Ηούς ,  1.000.000 χρόνια από την αρχή του μεγάλου  ταξιδιού του κομήτη  ISON για το ραντεβού του, τη συνάντηση  με το πρωταρχικό  κέντρο  του  και 2494 έτη από τη μάχη  των ΝΗΩΝ  της  Σαλαμίνας,  για το καλύτερο έργο άρθρο μελέτη με θέμα:

"Οι Άθλοι του Ηρακλή και  του Οδυσσέα οι Σταθμοί"

 Το άρθρο θα  πρέπει να περιέχει  6000 περίπου λέξεις και να περιλαμβάνει ερμηνεία, αντιστοιχία,,  σύνδεση    ανάλυση, σύνθεση  των Άθλων και των Σταθμών, αναγωγική και  επαγωγική.

Το βραβείο στον νικητή ή την νικήτρια  θα είναι:

 Η προσωπογραφία του, το  φιλοτεχνημένο  ιδιαίτερο  πορτραίτο  του  και ένα δάφνινο στεφάνι. 

Η κριτική επιτροπή  θα αποτελείται από το διαδικτυακό κοινό , τη  γνωστή διαχειριστική ομάδα των Ομηρικών Επών, τον Δ. Βαρβαρήγο συγγραφέα ηθοποιό, την Γεωργία Αλεξίου συγγραφέα εκπαιδευτικό και την Αναστασία Χατζή   ιατρικής σχολής του  ΑΠΘ ποιήτρια.

Η εργασία  μπορεί να είναι πρωτογενούς εμπνεύσεως και συλλογισμού και δευτερογενούς, εφ όσον αναφέρεται η   πρωταρχική πηγή ή οι  αξιόπιστες πηγές  της  μελέτης έρευνας.

 Οργάνωση : Η Ομηρική Πολιτεία

Προθεσμία υποβολής των έργων μέχρι 21 Μαρτίου του 2015 την εαρινή ισημερία.

Όλα  τα  έργα θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα αμέσως μετά,  ελεύθερα στο κοινό με σχόλια  και κριτικές  και ψηφοφορίες που θα ληφθούν υπ΄ όψιν για την ανάδειξη των νικητών από την κριτική επιτροπή.

Το βραβείο , οι έπαινοι, οι τιμητικές διακρίσεις και τα δώρα  θα απονεμηθούν 21 Ιουνίου 2015  στο θερινό ηλιοστάσιο.

Δικαίωμα συμμετοχής  στον διαγωνισμό  έχουν όλοι οι κάτοικοι  πολίτες της Γης και του σύμπαντος που αγαπούν και μελετούν τον Όμηρο.

Παράλληλα  θα δοθούν τιμητικές διακρίσεις και έπαινοι με διάφορα δώρα σε ελεύθερα έργα και θέματα  φωτογραφίας ζωγραφικής  γραφιστικής ποιήματος  θεατρικού  έργου, διηγήματος,  άρθρου  έρευνας  μελέτης ερμηνείας  βίντεο τραγουδιού  σκίτσου με  θέματα από τα Ομηρικά  Έπη.

Η Ομηρική Πολιτεία

των σύγχρονων Ομηρικών Επών, οι πολίτες της, τα μέλη της, οι φίλοι της και οι διαχειριστές της, οι συνδιαχειριστές της σας εύχονται ημερόεσσα ψυχική σωματική και πνευματική υγεία υψηπετήεσσα  νοημοσύνη και καλή επιτυχία.

Διευκρινιστικές απαντήσεις θα δοθούν στη συνέχεια σε τυχόν απορίες και ερωτήσεις των ενδιαφερομένων

Η διαχειριστική ομάδα:

Αστραία, Μπαλούμη Ευαγγελινή

Κλειώ, Μπαλούμη Κλεονίκη

Πεισίστρατος, Ηλίας Σκαλτσάς

  

 Αχιλλέας, Διονύσιος Φραγκεδάκης 

Ομηρόκοσμος, 21 Δεκεμβρίου 2014

Ελλάς Πανελλήνων

 O Όμηρος και η ονομασία "Ελλάς" - "Έλληνες"

                                                    "οι τε   είχον Φθίην   ήδ' Ελλάδα  καλλιγύναικα

                                                       Μυρμιδόνες  δε  καλεύντο  και Έλληνες  και  Αχαιοί"

                                                                                                                                 Β -683,4

                                                                                                      Γράφει  ο Αδάμης Ευθύμιος

Το  όνομα  Ελλάς - Έλλην .

 

1. Οι Μύθοι.

Οι  αρχαίοι  ανέφεραν  ένα  φυλετικό  μύθο, με  τον οποίο  "ερμήνευαν"  την εθνική  τους  ονομασία  "Έλληνες" συνδέοντάς  τη  με  το όνομα   του  μυθικού  βασιλιά  και  γενάρχη "Έλληνα" (θεωρία  του  κοινού  προγόνου - γενάρχη)απ'  τον  οποίο  προήλθαν  όλα  τα  ελληνικά  φύλα .

Την   ύπαρξη του  Έλληνα  δέχονταν  ακόμη  και  οι  μεγάλοι  ιστορικοί  της αρχαιότητος  όπως ο  Ηρόδοτος  ή ο  Θουκυδίδης  οι οποίοι  με  την  σειρά  τους  επανέλαβαν, χωρίς  συστηματικό  έλεγχο, το "μυθικό αξίωμα" και  στις  επίσημες  πλέον  ιστορίες  των  Ελλήνων, έτσι  συνδέθηκε  άμεσα  η εθνική  ονομασία  με  τον  γενάρχη, βασιλιά  της  Φθίας, (τον "Έλληνα"), ο  οποίος  είχε  γιούς  τους  υπολοίπους  "γενάρχες"  των  ελληνικών  φύλων : τον  Αίολο, τον  Δώρο  και  τον  Ξούθο.

Ο μύθος, εάν  τον  παρακολουθήσουμε  στην αφήγηση του Απολλοδώρου1 αναφέρεται  στο  πανάρχαιο  γεωλογικό  φαινόμενο  του  κατακλυσμού  το  οποίο, ως  γεγονός,  είναι   καταγεγραμμένο  σε  πολλές  μυθολογίες   αρχαίων λαών  και  η σύνδεσή  του  με  την  καταγωγή των Ελλήνων  αποδεικνύει  ότι  οι  Έλληνες  συντηρούσαν  στην  παράδοσή  τους,  παλαιές  μνήμες  και  εμπειρίες  κοινές  με  πολλούς   άλλους  λαούς .

Κατά  τον  ελληνικό  μύθο, ο  τιτάνας  Προμηθέας  συμβουλεύει  τον  γιό  του, τον βασιλιά  της  Φθίας, που  ονομάζεται  "Δευκαλίων"  και  έχει  γυναίκα  την  κόρη  του  άλλου  τιτάνα  του Επιμηθέα,  την  "Πύρρα",  να  φτιάξει  μια  κιβωτό  για  να  σωθεί  από  τον  επερχόμενο  κατακλυσμό.

Ο Δευκαλίων  κατασκεύασε  την κιβωτό  και  σ'  αυτή  κατέφυγε  μαζί  με  την Πύρρα  στις  εννέα  μέρες  που  ο Δίας, με  ασταμάτητη  βροχή,  πλημμύρισε  τον  κόσμο.  Πνίγηκαν  λοιπόν  οι  άνθρωποι  και άλλαξε  οριστικά  η γεωλογική  όψη  της  Ελλάδας, όμως, όταν  υποχώρησαν  τα  νερά, και  η  κιβωτός  σταμάτησε  στον  Παρνασσό, ο  Δίας   συμβούλευσε  τους  διασωθέντες  να  δημιουργήσουν  και  πάλι  τους ανθρώπους, ρίχνοντας  πίσω  τους  πέτρες, έτσι  από  την  Πύρρα  προήλθαν  οι  γυναίκες  και  από  τον Δευκαλίωνα  οι  άνδρες ….

Το  ζευγάρι  απέκτησε  όμως  και  τα  δικά  του  παιδιά :  τον  Έλληνα, τον Αμφικτύονα  και  την  Πρωτογένεια, (ενώ αναφέρονται  και  άλλα  όπως  η Θυία, η Μελανθώ…) .

Αυτοί  οι  μετα-κατακλυσμιαίοι  απόγονοι  του Δευκαλίωνα  απλώνονται  στις  κοντινές  περιοχές  και  συνδέονται  επιγαμικά  με  άλλους  βασιλικούς  οίκους(;).

Ο Αμφικτύονας βασίλεψε  για  λίγο  κοντά  στις  Θερμοπύλες, (στην   Ανθήλη), όπου  ίδρυσε  την  Πυλαία  Αμφικτυονία,  κατόπιν  πήγε  στην  Αττική, παντρεύτηκε την κόρη  του  Κραναού, τον  εκθρόνισε  και  βασίλεψε  για  δέκα  χρόνια , για  να  εκθρονιστεί  και αυτός  με  την σειρά  του  από  τον Εριχθόνιο .

Ο Έλληνας,  παντρεύτηκε την  νύμφη Ορσηίδα2 απέκτησε  γιους  τον  Αίολο (Αιολείς), τον  Δώρο (Δωριείς)  και  τον  Ξούθο, ο  οποίος  ήρθε  στην  Αττική, παντρεύτηκε  την  κόρη  του Ερεχθέα, την  Κρέουσα  και  απέκτησε  μαζί  της  δύο  γιούς  που  αποτέλεσαν  τους  άλλους  δύο  γενάρχες :  τον  Αχαιό  και  τον  Ίωνα.

Από  τον Αίολο  και την  Εναρέτη λοιπόν  γενήθηκαν  πέντε  κορίτσια  και  εφτά  αγόρια  οι : Κριθέας, Αθάμας, Σίσυφος, Σαλμονέας, Διηόνας, Μάγνητας και Περιήρης(Αιολίδες),  Κρανάη, Αλκυόνη,Πεισιδίκη, Καλύκη  και Περιμήδη.

Από  τον  Δώρο,  προήλθαν  οι  Δωριείς, ο  Αιγιμιός3 (ο γιος  του  Δώρου) τους  έδωσε  τους  νόμους, όσο  ζούσαν  στην  κοιλάδα  του  Πηνειού, κάλεσε  μάλιστα  σε  βοήθεια  τον  Ηρακλή  εναντίον των Λαπιθών  και  υιοθέτησε  τον  Ύλο, επίσης  ως  γιός  του  Δώρου  θεωρούνταν  και  ο  Τέκταμος4  που  επέδραμε  στην  Κρήτη .

Ο Ίων  κατά  τον  Παυσανία  πρώτα  έγινε  βασιλιάς  στους  Αιγιαλείς  και  κατόπιν  στους  Αθηναίους, ενώ  ο  Στράβων υποστηρίζει  πως  επειδή  νίκησε  τους  Θράκες  για  την δόξα  του  οι  Αθηναίοι  τον  έκαναν  βασιλιά 5.

Ο Αχαιός γύρισε  στην Θεσσαλία και  από  εκεί  οι  γιοι  του Άρχανδρος  και  Αρχιτέλης ήρθαν στο  Άργος  όπου  κατέκτησαν την Πελοπόννησον(Αχαιοί) .

Βέβαια  είναι αδύνατο να  προσδιορίσουμε  χρονικά  αυτά  τα  πρόσωπα, την  ύπαρξή τους   ή  την  δράση  τους, όμως  η αναφορά  του κατακλυσμού (παρ' ότι αναφέρονται και άλλοι  κατακλυσμοί  στους  αρχαίους  ελληνικούς μύθους π.χ. επί  Ινάχου, ή  επί  Ωγύγου)  είναι  ένα  στοιχείο  που  μπορεί  να  διασταυρωθεί  με  τις  αναφορές  της  Μεσοποταμίας, (για  τον  εκεί  κατακλυσμό), τον  οποίο  οι  επιστήμονες  χρονολογούν (εκεί) κοντά  στο 3000 π.Χ.

Συμπερασματικά  θα  λέγαμε  ότι  ο μύθος  εμφανίζει  τις  πρώτες  ελληνικές  φυλές ως  βιολογικούς  απογόνους  του Έλληνα, οι οποίες  αναπτύσσονται  στον  χώρο  της  κεντρικής  Ελλάδας, μάλιστα  στην  ευρύτερη  περιοχή της Φθίας, (και της Αττικής) σε  κάποιο  χρόνο  ακαθόριστο.

 Φυσικά, μόνο  τα  παιδιά  του  Έλληνα  φέρουν αυτό  το  όνομα,(Έλληνες) ενώ  η  γενιά  του  αδελφού του Αμφικτύονα, μένει  ανώνυμη  μέχρι  που  ο  εγγονός  του  (ο  γιος  του Ιτωνού), ο Βοιωτός  μετέδωσε  εκείνος  τ'  όνομά  του  στους  Βοιωτούς, το  ίδιο  και  η  γενιά  της Πρωτογένειας  που με  τον Δία  γέννησε τον Αέθλιο και τον Οπούντα (κατ' αλλους  με  τον Λοκρό) ονομάζει  το  φύλο των  Λοκρών (από  την  Θυία, ο Μάγνητας  και  ο Μακεδόνας  και από  την Μελανθώ  ο  Δελφός).

Αυτή  την  παράδοση  όπου  δεν  ονομάζονται  όλοι  Έλληνες, αλλά  μόνο  το  ένα  τρίτο  των  επίσημων απογόνων του Δευκαλίωνα, ενώ οι άλλοι φέρουν τοπικές ονομασίες, την  συναντάμε  υπαρκτή στον  Όμηρο,  όταν  ο  ποιητής, συντηρεί  την  τοπική  φυλετική διαίρεση και μνημονεύει  τις  ονομασίες.  Άμεσα, όμως  στο  όνομα  Έλληνες, συνδέει  μόνο  τους  Μυρμιδόνες, οι οποίοι (κατά  μία  άποψη) ξεκάθαρα  στην  Β της Ιλιάδας  ονομάζονται  και  Έλληνες, ενώ κατά  άλλη  εκτίμηση οι Έλληνες  είναι  ένα  μικρό  φύλο, πολεμικό,  που συμβιώνει μαζί  τους  στην Φθία  και  έχει  βασιλιά  τον  γενναιότερο  από  τους  ήρωες,  τον Αχιλλέα.  

Η  πρώτη λοιπόν  πιστοποιημένη σχέση  του συγκεκριμένου λαού, των Ελλήνων, με  ένα  πρόσωπο της  εξουσίας και με  ένα  γεωγραφικό  χώρο, ζωής  και  δράσης τους  (λαός - βασιλιάς- περιοχή)  είναι  αυτή  που  κατατίθεται  στην  Ιλιάδα  στο  σχήμα :  Έλληνες - Αχιλλέας(βασιλιάς)- Ελλάς - Φθία (πατρίδα).

Ο προσδιορισμός  του  λαού με  βάση  τον  μύθο, γίνεται δεκτός  από  τον Όμηρο  αφού  οργανώνει τα  γεγονότα  με  βάση τις  γενεαλογίες. Αυτές  αποτελούν   την ταυτότητα  του απογόνου, το  πιο  περιληπτικό σχήμα  καταγωγής  και  ιστορίας  ενός  γένους  ή  ενός  φύλου.

Η  γενεαλογία  λοιπόν  του βασιλιά  των  Ελλήνων(- Μυρμιδόνων) διότι αυτή  σημαίνει  πολλά  για  την  κοινή  πορεία  τόσο  του  βασιλικού  οίκου, όσο  και  του  λαού, είναι  γνωστή  στον  ποιητή, γι' αυτό  και  εκείνος  φωτίζει  το  παρελθόν  με  το  στόμα  του   ιδίου  του  Αχιλλέα:

"όμως  εγώ περηφανεύομαι πως  είμαι  γενιά  του  Δία, του  μεγάλου,

με  γέννησε ο  Πηλεύς, ο  γιος  του Αιακού, άνδρας  που  στους  πολλούς

βασιλεύει  Μυρμιδόνες  και  ο  Αιακός  ήτανε  γιος  του Δία…"

                                                                                                        Φ 187-189

Το Άπειρο των Ομηρικών Επών

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ  ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΝΗΩΝ:
 ΔΗΜΟΔΟΚΟΣ, ΕΡΜΗΣ, ΕΥΜΑΙΟΣ, ΕΥΤΕΡΠΗ, ΚΛΕΙΩ, ΜΕΛΗΣΙΓΕΝΗΣ, ΜΕΝΤΩΡ, ΝΕΣΤΩΡ, ΑΣΤΡΑΙΑ, ΖΕΥΣ, ΛΑΕΡΤΗΣ, ΑΡΤΕΜΙΣ, ΜΕΝΕΛΑΟΣ, ΟΔΥΣΣΕΑΣ, ΑΧΙΛΛΕΑΣ, ΠΕΙΣΙΣΤΡΑΤΟΣ, ΕΛΖΙΝ ΔΙΟΝΥΣΟΣ, ΗΦΑΙΣΤΟΣ, ΑΘΗΝΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗ, ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ, ΝΟΗΜΩΝ, ΑΠΟΛΛΩΝ

ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, από το 2008

ΟΜΗΡΙΚΑ  ΕΠΗ

ΟΜΗΡΙΚΉ ΠΟΛΙΤΕΊΑ

ΣΚΟΠΟΣ:

Η Διάδοση των Ομηρικών Επών σε ιστορική καταγραφή φιλοσοφία  ερμηνεία επιστήμη πολιτική με πρότυπο καινοτόμο τρόπο.

Η Επιστροφή της ΩΡΑΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ  της γνώσης της αξιοπρέπειας της ομορφιάς και της τιμής στην Ελλάδα

Η Δημιουργία της Ομηρικής Πολιτείας σε Πολυδιάστατο Χώρο σε όλο τον κόσμο.

Παίρνουν μέρος τα κάτωθι   ιστολόγια  ΝΗΕΣ:

Ομηρική Παρακαταθήκη

Η Θεωρία της Ομηρικής Παρακαταθήκης

Άποψη : Τα Ομηρικά Έπη είναι ένα πλήρες ψυχογράφημα της διαχρονικής ελληνικής φυσιογνωμίας, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά μας, που περιλαμβάνει βαθιά κρυμμένα μηνύματα ουσίας για την ώρα της αναπόφευκτης υπαρξιακής κρίσης του Έθνους μας.

Θέση : Κύριο θέμα του Ομήρου είναι η ανάγλυφη, αντικειμενική, συγκριτική, πολύπλευρη, και διεξοδική ανάλυση της προσωπικότητας του Οδυσσέα, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά του, ιδίως ως προδιαγραφόμενου μελλοντικού ηγέτη.

Αντικείμενο : Βασικά θέματα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, σε αδιάσπαστο σύνολο, είναι η μανιακού βαθμού ανταγωνιστικότητα των ανδρών, τα προβλήματα στις σχέσεις των δύο φύλων, οι υπερβολές του ιερατείου, η υποκρισία και τα πολιτικά προβλήματα.

Μέθοδος : Ο Όμηρος – όποιος κι αν ήταν ! – εξιστορεί άμεσα τα μυθικά «γεγονότα», παραθέτει λίγα αλλά καίρια σχόλια, και οδηγεί τον πρόθυμο αναγνώστη στην εξαγωγή δικών του συμπερασμάτων, ιδιαίτερα ως προς τις κατά περίσταση σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος.

Επισημάνσεις

Όλα δείχνουν ότι το μήνυμα ουδόλως είχε γίνει αντιληπτό στην ίδια την κλασική αρχαιότητα, αν και τα Έπη αποτελούσαν βασικό εκπαιδευτικό εγχειρίδιο. Ο λόγος ήταν ότι υπήρχε ακόμη σε έξαρση το βασικό θέμα : η μανιακή («Μήνιν») αντιπαράθεση των αρσενικών μας.

Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια υπέστησαν βάναυση επίθεση σχολαστικισμού από την Ευρωπαϊκή διανόηση, ιδίως την Γερμανική. Ο λόγος της ευρείας παρερμηνείας είναι η συμπλεγματικής μορφής αντιμετώπιση της ποιοτικής διαφοράς στον τρόπο σκέψης και την μέθοδο διδασκαλίας.

Εκτιμάται ότι το μήνυμα των Ομηρικών Επών είναι τόσο πιο κατανοητό από τον σημερινό Έλληνα όσο λιγότερο έχει υποστεί την παραμορφωτική επίδραση του δυτικού εκπαιδευτικού συστήματος. Επίσης είναι σαφώς πιο κατανοητό από τις γυναίκες, ενώ είναι εν γένει απρόσιτο για τους «προηγμένους» δυτικούς.

Κανόνες ανάγνωσης και κατανόησης

Κανόνας της τελειότητας :Τα Ομηρικά Έπη είναι ένα τέλειο σύγγραμμα, υψηλής νοημοσύνης, όπου κάθε τι έχει επιλεγμένη θέση και διατύπωση.

Κανόνας της θεοποίησης του ανθρώπου : Οι θεοί δεν είναι παρά μυθοποίηση των ανθρωπίνων αρετών και ελαττωμάτων.

Κανόνας του αποεντοπισμού της προσοχής : Το νόημα γίνεται αντιληπτό μόνο αν ο αναγνώστης σκεφθεί ευρύτερα, αφού αποσπάσει την προσοχή του από το σημείο που διαβάζει.

Κανόνας της σφαιρικής θεώρησης : Εδραία συμπεράσματα προκύπτουν μόνον μετά από συνολικές παρατηρήσεις, όπως συγκρίσεις ομόλογων περιστάσεων και συμπεριφορών.

Κανόνας της ανεδαφικότητας : Ο Ομηρικός Μύθος αυτοπροσδιορίζεται ως ουτοπία, και οι ήρωες συχνά δεν έχουν αίσθηση της πραγματικότητας.

Στόχος : Η δημιουργική αξιοποίηση της Ομηρικής Παρακαταθήκης για την αποτελεσματική ενίσχυση της – ήδη ανατέλλουσας – προσπάθειας εθνικής αυτογνωσίας και την αποδόμηση των στερεότυπων του Δυτικού «Πολιτισμού».

Ευρύτερα :  η άμεση θεραπεία των εθνικών μας ελαττωμάτων, η ανάδειξη και ανάκτηση των εθνικών μας προτερημάτων, η διαμόρφωση νέου Εθνικού Οράματος και εν τέλει η Ελληνική Αναγέννηση.

Συγκυρία : Όλα αυτά την ώρα που οι παντοειδείς «μνηστήρες» - εγχώριοι και ξένοι -  κάθε άλλο παρά «κάθονται με σταυρωμένα χέρια», και ενώ εξελίσσεται παγκόσμια δομική κρίση.

Σε Ομηρικούς όρους, έχουμε να νικήσουμε την δική μας Τροία, να γυρίσουμε στην δική μας Ιθάκη, να συμμαζέψουμε το ρημαγμένο σπιτικό μας. Θέλουμε ένα βάσιμο σκίρτημα αισιοδοξίας για την τόνωση της μαχητικής ψυχολογίας του Έθνους μας.

Κόρινθος, 8 Νοεμβρίου 2014

Κώστας Τζαναβάρας

Σύμβουλος μηχανικός – συγγραφέας

ktzanavaras@otenet.gr

Ομηρική Γεωγραφία

Οδύσσεια Α΄Γυμνασίου

Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

1

Το όνομα του Ομήρου, και μέσα στα χρόνια που ζούσε ακόμα, πρέπει να είχε διαλαληθεί στις αποικίες της Μικρασίας, ως ένα βαθμό και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Και όσο περνούσε ο καιρός, τόσο και η δόξα του άπλωνε. Τον 7^ο κιόλας αιώνα οι ραψωδοί απάγγελναν τα έργα του σε όποια πολιτεία και σε όποιο χωριό έβρισκαν ελληνικά αυτιά να τους ακούσουν. Από τον 6^ο αιώνα είχε καθιερωθεί στην Αθήνα να ραψωδούνται στη γιορτή των Παναθηναίων η Ιλιάδα και η Οδύσσεια από την αρχή ως το τέλος. Από τον 5^οαιώνα, μπορεί και πιο νωρίς, τα παιδιά του σχολείου πρωτομάθαιναν γράμματα συλλαβίζοντας τα ονόματα των ηρώων τους — Έκτωρ, Οδυσσεύς, Αντίλοχος — και έπειτα διαβάζοντας και ερμηνεύοντας εκλεχτές περικοπές από τα έπη του.

Σε πόση τιμή είχαν τον ποιητή στο σχολείο δείχνει χαραχτηριστικά η συνήθεια, μόλις ο μαθητής άρχιζε να χαράζει αδέξια στην πλάκα του τα πρώτα γράμματα, να αντιγράφει τη φράση: Ο Όμηρος δεν ήταν άνθρωπος ήταν θεός, θεός, ουδ' άνθρωπος Όμηρος. Και είναι πέρα για πέρα σωστός ο λόγος του Πλάτωνα ότι την Ελλάδα πεπαίδευκεν ούτος ο ποιητής (Πολιτ. 10, 606 Ε).

Γρήγορα ο Όμηρος γίνεται η πηγή κάθε γνώσης: Όμηρος ο σοφώτατος πεποίηκε σχεδόν περί πάντων των ανθρωπίνων (Ξενοφ. Συμπ. 4,6), Όμηρος ο μεγίστην επί σοφία δόξαν ειληφώς (Ισοκρ. 13,2). Οι Έλληνες έβρισκαν στα έργα του — και με το δίκιο τους — τα πιο φωτεινά πρότυπα της παλικαριάς, της φιλοπατρίας, της φιλοτιμίας, της φιλαλληλίας, ακόμα — ιδιαίτερα στην Οδύσσεια — της ευστροφίας του μυαλού και της καρτερίας στις δύσκολες ώρες της ζωής.

Ομηρική Φαρμακολογία

Ομηρική Φαρμακολογία Ομορφολογία
Αχ Ευρυνόμη, μην το λες κι ας με πονεί η ψυχή μου
να λούσω εγώ το σώμα μου και ν' αλειφτώ φτιασίδια.
(Οδύσσεια, Σ)

Ένα ακόμη μελέτημα για τον Όμηρο πιθανόν να γεννά στον αναγνώστη την υποψία ότι παλιές θεωρίες με νέο ντύμα έρχονται να προστεθούν με τη μορφή βιβλίου στα πολλά που κυκλοφορούν στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σύμμαχος ωστόσο ο τίτλος, διασαφηνίζει ότι δεν πρόκειται για μελέτη φιλολογική αλλά για τη "Φαρμακοποιία" του Ομήρου.
Με τον όρο "Φαρμακοποιία" υπονοούνται δύο πράγματα, σχετικά μεταξύ τους. Το ένα είναι η πράξη του "ποιείν" φάρμακο και το άλλο είναι η κωδικοποίηση όλων των πρώτων υλών, δραστικών και αδρανών για την παρασκευή των φαρμάκων και των φαρμακομορφών, καθώς και των μεθόδων, των κανόνων και των ελέγχων που διέπουν την παρασκευή αυτή. Σήμερα, η κωδικοποίηση αυτή είναι έγγραφη, έχει σχήμα συνήθως ογκώδους βιβλίου και αποτελεί επίσημο κρατικό εγχειρίδιο.
Η λέξη φάρμακο υπάρχει αυτούσια τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια, ενώ ο γλωσσικός πλούτος του ποιητή θησαυρίζει και άλλες, με το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο λέξεις, όπως άλγος, πάθημα.
Στον κόσμο του Ομήρου φαρμακοποιούν θνητοί, θεοί και ημίθεοι. Υπάρχουν φάρμακα ήπια, φάρμακα εσθλά (καλά) και λυγρά (ολέθρια), θνητοφάγα και ανδροφόνα, αλλά και φάρμακα μητιόεντα (έξυπνα). Τα τελευταία αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν προάγγελοι των "έξυπνων" σύγχρονων φαρμάκων τα οποία στοχεύουν ένα συγκεκριμένο όργανο, ιστό ή πλήθος κυττάρων.
Συναντούμε φαρμακοτεχνικές μορφές, όπως είναι τα έλαια, οι αλοιφές, οι σκόνες επιπάσεως και τα διαλύματα. Αναφέρονται διάφορα είδη χορήγησης: η διαδερμική, η επιδερμική, η per os (από το στόμα) και η υπογλώσσια.
Δρόγες, όπως η ρίζα, συνήθως κονιοποιημένη, άνθη και καρποί υπάρχουν και στα δύο έπη, και βέβαια μορφές θεραπείας προς τις οποίες στρέφεται με αγωνία και ελπίδα ο σημερινός άνθρωπος θεωρώντας πως επιλέγει ό,τι πιο νεωτεριστικό, κι ας είναι γνωστές εδώ και χιλιετίες. Τέτοιες είναι η μουσικοθεραπεία (Οδυσσέας - γιοι του Αυτόλυκου), η αρωματοθεραπεία (Αφροδίτη - Έκτορας), η με λόγια θεραπεία, επικουρική της βοτανοθεραπείας (Πάτροκλος - Ευρύπυλος) και η αυτοθεραπεία, ύστερα από επίκληση στον Θεό (Γλαύκος - Φοίβος Απόλλων).
Θα συναντήσουμε φάρμακα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά, αντισηπτικά, παραισθησιογόνα και ναρκωτικά και, βέβαια, όπως σε κάθε Φαρμακοποιία, αντίδοτα, καθώς και τα φαρμακολογικά φαινόμενα "συνέργεια" και "ανταγωνισμό".
Όσον αφορά στην κωδικοποίηση των προδιαγραφών που διέπουν τις πρώτες ύλες, τις δράσεις, τη συσκευασία και τη φύλαξη των φαρμάκων - αλοιφή εννέα χρόνων αναφέρεται στην Ιλιάδα - υπάρχει, όχι βέβαια με τη σημερινή μορφή επίσημου βιβλίου, δεσμευτικού για όλους όσους έχουν σχέση με το φάρμακο.
Σε όλα τα βιβλία, κυρίως τα εκπαιδευτικά αλλά και τα ιστορικά και λογοτεχνικά, κατά τα τελευταία χρόνια, σχεδόν για κάθε φυτό ή δρόγη υπάρχει η φράση: "αναφέρεται από τον Όμηρο".
Ήθελα να βρω τον στίχο και να ψηλαφήσω στο πρωτότυπο τις λέξεις που όριζαν ή συντρόφευαν το συγκεκριμένο φυτό ή δρόγη. Η ομοιότητα η μεγάλη ανάμεσα στο σήμερα και το τότε, όσον αφορά στην ονοματολογία φυτών και δρογών, δεν σημαίνει μόνο τη διαχρονικότητα της γλώσσας, αλλά γίνεται γεφυράκι για όποιον θέλει να πηγαινοέρχεται με ασφάλεια μπρος - πίσω.
Η έντονη παρουσία του στοιχείου S (θείου) στα έπη Ιλιάδα και Οδύσσεια αποτελεί την αφορμή για να δοθούν ορισμένες πληροφορίες γι'αυτό.
Το θείο είναι γνωστό από την αρχαιότητα και βρίσκεται στον Περιοδικό Πίνακα ανάμεσα στο οξυγόνο και το τελλούριο. Θεωρείται στοιχείο διαβολικό - συνδέεται με αστραπές, με τον δαίμονα, την Κόλαση και τη θεϊκή τιμωρία - αλλά και ενάρετο - απαραίτητο στη γεωργία, στο θειάφισμα.
Πρόκειται για το σκόρπισμα εξαχνωμένου θείου (sublimated Sulfur NF) πάνω στα φύλλα και τους βλαστούς των φυτών, ιδιαίτερα της αμπέλου. Με την υγρασία και τον αέρα το θειάφι μετατρέπεται σε διοξείδιo θείου (SO2) και τελικά σε θειώδες οξύ που καταστρέφει διάφορους μικροοργανισμούς.
Το θειάφι είναι μέσον καθαρισμού και κάθαρσης στα χέρια του Αχιλλέα και του Οδυσσέα.
Ο Αχιλλέας, στην Ιλιάδα, καθαρίζει καλά με θειάφι και τρεχούμενο νερό το καλοδουλεμένο ποτήρι που του χάρισε η μητέρα του Θέτις και μετά σπονδίζει στον Δία.
Ο Οδυσσέας στην Οδύσσεια, ύστερα από τη μνηστηροφονία, αναλαμβάνει να καθαρίσει το σπίτι του. Ζητά από την τροφό του Ευρύκλεια να του προμηθεύσει το απαραίτητο θειάφι, το οποίο καίει στην αυλή για να εξαγνιστεί ο ίδιος και το παλάτι. Δηλαδή το στοιχείο αυτό έχει, κατά τον Όμηρο, όχι μόνο φυσικές αλλά και μεταφυσικές ιδιότητες.
Στην τραγωδία του Ευριπίδη Ελένη, η αιγύπτια μάγισσα Θεονόη λέει στην Ελένη:

πήγαινε μπρος εσύ να μου φωτίζεις
και κατά την πρεπούμενη συνήθεια
μες στον αιθέρα ανέμιζε το θειάφι
για να' ρθουν τ'ουρανού πνοές καθάριες
με τη φωτιά καθάρισε τον δρόμο
ανόσιο αν τον μόλυνε ποδάρι

Στους στίχους αυτούς οφείλεται και ο τίτλος του βιβλίου, στο οποίο μελετώνται μαζί με τα βότανα και δρόγες, ορυκτές και ζωικές, στα ομηρικά έπη.

Αιθέρια και Αρωματικά Έλαια