Το κλειδί της Πηνελόπης στην Κασσώπη

 

Το κλειδί του Ομήρου στην Κασσώπη Ηπείρου, Λακωνική κλεις

Κασσιέπεια ή Κασσιόπεια από το κασία, κανέλα, γλυκειά σε έπη, η Κασσώπη είναι η μητέρα της Ανδρομέδας που βασιλεύει στους άνδρες, σύζυγος του Κηφέος που σημαίνει σκυφτός, κρυφός, βασιλιάς στην Αιθιοπία χώρα προτίμησης του Ποσειδώνα. Ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης το αναφέρουν και παντού στην αρχαία Ελλάδα το βασικό σχήμα στον αστερισμό αντιστοιχούσε σε μία γυναίκα καθισμένη πάνω σε ένα θρόνο, («Η του θρόνου»). Ωστόσο παλαιότερα ο αστερισμός ήταν γνωστός ως Λακωνική Κλεις από την ομοιότητά του με αυτό το αρχαίο αντικείμενο. Ο Άρατος επίσης τον παρομοιάζει με πόρτα με κλειδί και, προχωρώντας περισσότερο, ο Γάλλος επίσκοπος Huet, δάσκαλος του τότε διαδόχου Λουδοβίκου ΙΕ΄, έλεγε πιο συγκεκριμένα ότι ήταν το κλειδί που ο Όμηρος περιγράφει στα χέρια της Πηνελόπης στην Οδύσσεια

Το Aρχαίο Θέατρο της Κασσώπης θα υποδεχτεί θεατές για πρώτη φορά μετά από 21 αιώνες, στις αρχές Σεπτεμβρίου - Η αναστήλωση και η μεγάλη εκδήλωση

Κρυμμένη στα ιστορικά βουνά του Ζαλόγγου που της προσέφεραν ένα φυσικό οχυρό, σε μια στρατηγική θέση που ήλεγχε το Ιόνιο Πέλαγος και τη δυτική ακτή, η αρχαία Κασσώπη υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Ηπείρου. Ο σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται σε απόσταση 25 χιλιομέτρων βόρεια της Πρέβεζας και η αρχαιολογική έρευνα έχει φέρει στο φως την πρωτεύουσα της Κασσωπαίας, χτισμένη πριν από τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα. Η Κασσώπη είχε δικό της νομισματοκοπείο, δύο λιμάνια, πρυτανείο, Αγορά, ναό της θεάς Αφροδίτης, αλλά και ένα μεγάλο αρχαίο θέατρο, που είναι άγνωστο στο ευρύ κοινό. Ενδεικτικό της οικονομικής ευρωστίας της πόλης είναι το γεγονός πως στη διάρκεια των ανασκαφών έχουν βρεθεί νομίσματα από 40 διαφορετικές πόλεις-κράτη και 17 φύλα και έθνη κι αυτό δείχνει πως η Κασσώπη είχε επαφές με ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο.

Η πόλη εγκαταλείφθηκε οριστικά το 167 π.Χ. όταν ολόκληρη η Ήπειρος κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και οι κάτοικοί της μετοίκησαν στη Νικόπολη. 

Ένα άγνωστο αρχαίο θέατρο σε ένα άγριο τοπίο

Σε χώρο κάτω από τη βορειοδυτική ακρόπολη της Κασσώπης, με απρόσκοπτη θέα στη χερσόνησο της Πρέβεζας, τον Αμβρακικό κόλπο, το Ιόνιο Πέλαγος, τη Λευκάδα και τα Ακαρνανικά όρη, εντοπίστηκε το μεγάλο Θέατρο της πόλης -υπάρχει και μικρότερο-, το οποίο κατασκευάστηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα, σε υψόμετρο 617 μέτρων και αποτελεί ίσως το πιο εντυπωσιακό δημόσιο οικοδόμημά της. Εκεί συγκεντρώνονταν οι άντρες της πόλης και παρακολουθούσαν θεατρικές παραστάσεις ή συζητούσαν μεγάλα πολιτικά θέματα. Η θέση για την οικοδόμηση του θεάτρου δεν ήταν τυχαία, αφού από εκεί είχαν απρόσκοπτη θέα στον Αμβρακικό κόλπο, το Ιόνιο Πέλαγος και τη Λευκάδα.

«Πρόκειται για ένα διαμάντι κρυμμένο μέσα σε ένα άγριο τοπίο και η συγκίνησή μας είναι μεγάλη που 21 αιώνες μετά στην ορχήστρα του θα στηθούν ηθοποιοί και στα ειδώλια θα καθίσουν θεατές», δήλωσε στη Voria.gr ο πρόεδρος του Σωματείου «Διάζωμα» και τέως υπουργός Πολιτισμού, Σταύρος Μπένος, ο οποίος πρωτοστατεί στην ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων σε όλη τη χώρα. 

Μαζί με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας, που έχει την ευθύνη των ανασκαφών και των αναστηλωτικών έργων, το «Διάζωμα» άνοιξε «κουμπαρά» (τραπεζικό λογαριασμό) για το αρχαίο Θέατρο της Κασσώπης ήδη από το 2010 και ανέθεσε μια σειρά από μελέτες για την αποκατάσταση και τη συνολική ανάδειξη του θεάτρου. 

Για πολλούς αιώνες το πέτρινο οικοδόμημα είχε γίνει ένα με τον ορεινό όγκο κι εκεί έφταναν μόνο περιηγητές, αρχαιολάτρεις και αργότερα αρχαιολόγοι και ιστορικοί. Στο πέρασμα των χρόνων και με την εγκατάλειψη της αρχαίας πόλης, το Θέατρο της Κασσώπης καλύφθηκε από οργιώδη βλάστηση, η οποία σε συνδυασμό με τις συνεχείς κατακρημνίσεις βράχων κατέστρεψαν σημαντικά τμήματα των εδωλίων του κοίλου, που σήμερα καλύπτεται σε όλη του την έκταση από σύγχρονες επιχώσεις.

Το θέατρο διασώζει το 80% του αρχαίου δομικού του υλικού, όμως υπέστη σημαντικές φθορές και αλλοιώσεις εξαιτίας των συνεχών κατακρημνίσεων βράχων από τον υπερκείμενο ορεινό όγκο, της σεισμικής δραστηριότητας, αλλά και της κακής ποιότητας του τοπικού ασβεστόλιθου.

Η πλήρης αποκάλυψη των δομικών μερών του θεάτρου και η πιλοτικού χαρακτήρα σημειακή αποκατάστασή του αποτέλεσε το αντικείμενο του έργου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πρέβεζας «Αποκατάσταση – Ανάδειξη αρχαίου θεάτρου Κασσώπης (Α΄ Φάση)» που υλοποιήθηκε την περίοδο 2017-2022.

Σήμερα έχει ολοκληρωθεί η α΄ φάση ενός μεγάλου έργου -μέσω του ΕΣΠΑ 2014-2020 και αφού δόθηκαν όλες οι εγκρίσεις από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο- για την αποκατάσταση της ορχήστρας και 5 σειρών ειδωλίων και 300 θεατές (η συνολική χωρητικότητα του θεάτρου στην αρχαιότητα ήταν 6.000 θεατές) θα καθίσουν στις πέτρινες κερκίδες 21 ολόκληρους αιώνες μετά την τελευταία παράσταση.

«Το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό και αξίζει να αναδειχθεί και να πρωτοστατήσει και πάλι. Βρίσκεται σε μια εξαιρετική θέση και έχει σπουδαία ιστορία», επισημαίνει ο κ. Μπένος.

Σύμφωνα με τη μελέτη του αρχαιολόγου Γιώργου Ρήγινου, δύο πολυγωνικά αναλήμματα, ενισχυμένα με αντηρίδες στηρίζουν τα δύο άκρα του κοίλου, που χωρίζεται από ενδιάμεσο διάζωμα σε δύο τμήματα με 24 σειρές λίθινων εδωλίων κάτω και δώδεκα 12 σειρές επάνω αντίστοιχα. Στην κορυφή του κοίλου ένα πλατύτερο διάζωμα προστατεύεται εξωτερικά από τοίχο, ο οποίος φέρει άνοιγμα, που διευκόλυνε πιθανότατα την έξοδο των θεατών από το ανώτερο τμήμα του Θεάτρου. Έντεκα κλίμακες διαιρούσαν το κοίλο σε 10 κερκίδες, με τις δύο ακρινές να έχουν το μισό πλάτος από τις υπόλοιπες.

Ιδιομορφία παρουσιάζει η ορχήστρα του Θεάτρου καθώς δεν σχηματίζει πλήρη κύκλο, αλλά τόξο μεγαλύτερο από ημικύκλιο.

Η επανεκκίνηση του θεάτρου με «Το χάσμα της Κασσώπης»

Το Αρχαίο Θέατρο της Κασσώπης θα υποδεχτεί τους πρώτους θεατές μετά από 21 αιώνες, το Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου. Το κοινό θα παρακολουθήσει τη θεατρική παράσταση «Το χάσμα της Κασσώπης» από το Θεατρικό Εργαστήρι Πρέβεζας, σε μια εκδήλωση που πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας, το Σωματείο «Διάζωμα» και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας.

Η παράσταση βασίζεται στο ομότιτλο θεατρικό του Γάλλου συγγραφέα ιστορικών έργων Frédéric Lenormand και ο πρωτότυπος τίτλος του είναι Le Gouffre de Kassopé. Ο Frédéric Lenormand επισκέφτηκε την Κασσώπη τη δεκαετία του 1990, εμπνεύστηκε το συγκεκριμένο έργο και το εξέδωσε ιδιωτικά στη Γαλλία. Το ανέσυραν από τη λήθη οι Παναγιώτης Κλήμης και Νίκος Καράμπελας και το μετέφρασε η Κάρολ Μόλτερ, η οποία είναι συνεργάτης του «Διαζώματος». Για λόγους πρακτικούς το αρχικό κείμενο περιορίστηκε σε χρόνο, ώστε να είναι ευκολότερη η παρακολούθησή του στις συνθήκες του αρχαίου θεάτρου κι έτσι η διάρκεια της παράστασης είναι 60 λεπτά. Δεδομένων των συνθηκών, και καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες στο Θέατρο, η παράσταση θα παρουσιαστεί το απόγευμα και θα έχει ολοκληρωθεί πριν τη δύση του ήλιου.

Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται στην αρχαία Κασσώπη, μια μικρή πόλη της Ηπείρου κολλημένη στο βουνό, που βρίσκεται σε παρακμή, ως συνέπεια των συνεχών κατολισθήσεων. Η αρχαία Αγορά γκρεμίζεται και ένας βράχος πέφτει πάνω στο θέατρο. Ο άρχοντας της πόλης, ένας γέρος έμπορος και η ιέρεια της θεάς Αφροδίτης παρακολουθούν τον σταδιακό αφανισμό της Κασσώπης. Το 31 π.Χ., τους κατοίκους επισκέπτεται ο ρωμαϊκός στρατός και δύο Ρωμαίοι εκατόνταρχοι προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες της, πριν χρησιμοποιήσουν βία, να μετοικήσουν στην νέα πόλη, την Νικόπολη, που θα χτίσει ο Οκταβιανός Αύγουστος για να θυμίζει τη νίκη του στη ναυμαχία του Ακτίου. Δύο πολιτισμοί συγκρούονται. Τα επιχειρήματα των Ρωμαίων και ο αντίλογος των Κασσωπαίων διατρέχουν το έργο με πίκρα και χιούμορ.

Οι θεατές θα παρακολουθήσουν την αντιπαράθεση της Ρώμης με την Ελλάδα και την αντίδραση των ντόπιων. Η απόφαση για την εξέλιξη έχει παρθεί. Ο πιο ισχυρός θα νικήσει. Η νέα πόλη θα δημιουργηθεί πάνω στον πόνο και τον αγώνα των Κασσωπαίων.

ΠΗΓΗ 

......στην απειρωτάν γαία