Επώνυμες Ελευθερίες

Επώνυμη Ελληνική Ελευθερία

Με τον τίτλο "Ελληνική Νομαρχία" φέρεται ένα κορυφαίο λόγιο έργο του ελληνικού προεπαναστατικού διαφωτισμού που συνέγραψε ο "Ανώνυμος Έλληνας" και εξέδωσε ο ίδιος, χωρίς ν΄ αποκαλύπτεται το πραγματικό όνομά του.

Πρόκειται για ένα έργο κειμήλιο σκέψης και εθνικής αφύπνισης, εθνεγερτικού χαρακτήρα που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1806, περιλαμβάνοντας 266 σελίδες. Αφιερωμένο στον Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798), το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί έναν ύμνο προς την "ιερά ελευθερία", ενώ στη συνέχεια καυτηριάζει έντονα την τυραννία, την κοινωνική ανισότητα, το χρήμα, την κατάσταση του υπόδουλου ελληνικού έθνους, τους προύχοντες και το ιερατείο της εποχής, προβάλλοντας τέλος την αναγκαιότητα της εκπαίδευσης προς αποφυγή κυρίως της ξενοδουλείας.
Η Ελληνική Νομαρχία, μετά το εθνεγερτικό κήρυγμα του Ρήγα Βελεστινλή, αποτελεί, κατά τους ιστορικούς των νεοτέρων χρόνων τον σημαντικότερο πνευματικό κρίκο που οδήγησε στη δημιουργία της Φιλικής Εταιρείας και στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Ο πλήρης τίτλος του έργου, αρκετά μακρόσυρτος πλην όμως θαυμαστός είναι:

"ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ

Ήτοι Λόγος Περί

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

δι΄ ού αποδεικνύεται πόσον είναι καλλιότερα η Νομαρχιακή Διοίκησις από τας λοιπάς, ότι εις αυτήν μόνον φυλαττεται η Ελευθερία του ανθρώπου. τι εστί Ελευθερία, οπόσων μεγάλων κατορθωμάτων είναι πρόξενος, ότι τάχιστα η Ελλάς πρέπει να συντρίψη τας αλύσσους της, ποίαι εστάθησαν αι αιτίαι οπού μέχρι της σήμερον εφύλαξαν δούλην και οποίαι είναι εκείναι όπου μέλλει να την ελευθερώσωσι".

------------------------

Συντεθείς τε και Τύποις εκδωθείς ιδίοις

αναλώμασι προς ωφέλειαν των Ελλήνων
ΠΑΡΑ
ΑΝΟΝΙΜΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΣ.

Εν Ιταλία 1806".

Αφιέρωση: Ο συγγραφέας του έργου αφιερώνει αυτό στον Ρήγα Βελεστινλή με την ακόλουθη επιτύμβια μορφή:

ΕΙΣ ΤΟΝ ΤΥΜΒΟΝ

Του Μεγάλου και αειμνήστου Έλληνος
ΡΗΓΑ
Του υπέρ της σωτηρίας της Ελλάδος
εσφαγιασθέντος
χάριν ευγνωμοσύνης ο συγγραφεύς
το Πονημάτιον τόδε
ως δώρον ανατίθησι.

Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor

• Σημείωση: Η τελευταία φράση είναι στίχος του Βιργιλίου (IV. 625) που ο ίδιος ο συγγραφέας μεταφράζει στη καθαρεύουσα

"Αναφανήναι τις εκ των οστέων ημών έκδικος" (= Μέσα από τα οστά μας θα ξεπηδήσει ο εκδικητής), συμπληρώνοντας στη συνέχεια:

"Ώ Αγιάγαστε Ήρως, παρά εις εσέ όπου εστάθης ο πρόδρομος μιας ταχείας ελευθερώσεως της κοινής πατρίδος μας Ελλάδος, και εθυσίασες την ζωήν σου δι΄ αγάπην της: Δέξαι το λοιπόν με το συνηθισμένο σου ελληνικόν ιλαρόν και καταδεικτικόν βλέμμα, και δέξαι το προς τούτοις ως αρραβώνα εκδικήσεως του λαμπρού αίματός σου κατά των τυράννων της Ελλάδος. Η δε Ελλάς άπασα θέλει δοξάσει δια παντός το αθάνατον όνομά σου, συναριθμούσα αυτό εις τον κατάλογον των Επαμεινώνδων, Λεωνίδων, Θεμιστοκλέων και Θρασυβούλων".

Η σκόπιμη παράθεση της παραπάνω αφιέρωσης, που αποτελεί τον πρώτο γραπτό τιμητικό λόγο υπέρ του Ρήγα, φανερώνει τέσσερα αξιοπρόσεκτα σημεία: α) Το 1806 ήδη ο όρος Ελλάς κυριαρχεί στη βαλκανική περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, β) Μόλις επτά χρόνια από τον θάνατο του Ρήγα στο φρούριο Neboisa και το όνομά του όχι μόνο έχει περάσει στη συνείδηση των υπόδουλων Ελλήνων, αλλά και έχει καταστεί σύμβολο ελληνικής εθνεγερσίας. γ) Ο συγγραφέας παρουσιάζεται με πάθος ως συνεχιστής του έργου του Ρήγα και δ) Η πεποίθηση του συγγραφέα για εφικτό τον ξεσηκωμό των Ελλήνων πολύ σύντομα, και όλα αυτά το 1806.

Αμέσως μετά, την αφιέρωση του συγγραφέα, ακολουθεί μία σελίδα με μόνο τρεις λέξεις "ΣΤΟΧΑΣΟΥ ΚΑΙ ΑΡΚΕΙ".
Με τη φράση αυτή, καταφανής είναι η προσπάθεια του συγγραφέα να κάνει τον αναγνώστη συνειδητό άτομο που να αναζητά και να κρίνει, τονίζοντας σε κάποιο άλλο σημείο του έργου του "Η αμάθεια μοιραία οδηγεί στην αυτοδουλεία. Μόνο αν είσαι εραστής της αλήθειας μπορείς να γίνεις πραγματικά ελεύθερος".

Στη συνέχεια ακολουθεί μια προειδοποίηση υπό μορφή γράμματος του συγγραφέα προς τον αναγνώστη που έχει ως ακολούθως:

"Ώ Αναγνώστα!...ανίσως ομοιάζεις εκείνους όπου προφέρουσι το όνομα της Ελλάδος, χωρίς να αναστενάζωσι,

να μη χάσης τον καιρόν σου ματαίως εις το να αναγνώσης το πονημάτιό μου τούτο. - Έρρωσο".

Συνέχεια αυτού αρχίζει το πρώτο κεφάλαιο της Νομαρχίας αφιερωμένο στην Ελευθερία, θυμίζοντας επίκληση Ομήρου ή Ησιόδου:

"Εσείς, ω αθάνατοι ψυχαί των ελευθέρων προγόνων μου! ενδυναμώσατε τώρα τον ζήλον μου με τα ηρωικά σας

εντάλματα, δια να εκφράσω καθώς πρέπει τα της ελευθερίας κάλλη εις τους απογόνους σας".

Της επίκλησης αυτής ακολουθεί ένας χείμαρρος υπενθυμίσεων και νουθεσιών περικλείοντας σχεδόν όλη την μέχρι τότε ιστορία των Ελλήνων. Απευθυνόμενος δε σε σκλαβωμένους Έλληνες, ο συγγραφέας καταφέρνει να συνδέσει το εθνικό με το πανανθρώπινο. Πηγή ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

ΣΤΟΧΑΣΟΥ ΑΡΚΕΙ