Ομηρικές Δημοκρατίες

Ομιλία του Νίκου Σταμάτη για τον Κορνήλιο Καστοριάδη στο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε για το έργο του στα πλαίσια των Καβαφείων 2007, στις 3-4 Νοεμβρίου 2007 στο  Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, υπό την αιγίδα της ΠΟΕΕΣΥ και της ΕΣΗΕΑ.

Η ανακάλυψη της ελευθερίας.

Από τον Όμηρο στην Δημοκρατία. Σχόλια στον Κορνήλιο Καστοριάδη.

Σχόλιο 1^ο

Τότε υψώθηκε ένα δέντρο. Ω καθαρή ανύψωση!

Ω, ο Ορφέας τραγούδησε! Ω ψηλό δένδρο στ’ αυτί!

Κι όλα σωπάσαν. Κι όμως μέσα στην ίδια τη σιωπή

γίνεται μια καινούργια αρχή, νεύμα κι αλλαγή.

  

Οι στίχοι είναι από το 1^ο σονέτο από τα «Σονέτα του Ορφέα» του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, κι ο Κορνήλιος Καστοριάδης, τους αναφέρει στα «Σταυροδρόμια του Λαβύρινθου», (σελ. 25), καθώς εκθέτει μερικές από τις βασικές γραμμές τη σκέψη του. Αναλύοντάς θα πει: «Πράγματι,  το φόντο πάνω στο οποίο ορθώνεται η μουσική φιγούρα, το δικό της φόντο, είναι η σιωπή, όπως δεν υπάρχει χωρίς αυτήν, όπως αυτή την δημιουργεί με το να είναι: για πρώτη ίσως φορά στην ιστορία του κόσμου, το Τίποτε».

Κάθε φορά, λοιπόν, είναι και η πρώτη φορά της ανάδυσης από τη σιωπή και το τίποτα;

Και μήπως αυτό το τίποτα είναι το ίδιο με εκείνο το άλλο που συναντάμε στο ποίημα «τα Άλογα του Αχιλλέως» του Καβάφη, «το μεγάλο Τίποτα, επιστραμμένο από τη ζωή» όπου πηγαίνει ο σκοτωμένος Πάτροκλος;

Αυτό το τίποτα, το μηδέν μπορεί να είναι και το χάος του Ησιόδου ή το Άπειρο του Αναξίμανδρου;

Ακολουθώντας τα μονοπάτια της σκέψης του Κορνήλιου Καστοριάδη, έχουμε υπ’ όψιν μας, ότι είναι μια σκέψη, που «δεν κλείνει». Και ψάχνουμε να βρούμε μέσα εκεί  τι είναι η μεγάλη σκέψη και  πώς λειτουργεί, όπως κάνουμε για τα μεγάλα έργα στοχασμού του παρελθόντος, όπου δεν αναζητούμε την αποκάλυψη μιας οριστικής αλήθειας, ούτε μια ειδική πληροφορία, αλλά τους ορίζοντες που μας ανοίγουν. Γιατί βέβαια μιλώντας για τον Καστοριάδη, μιλάμε για μια μεγάλη σκέψη.

Ξαναγυρίζοντας στο σονέτο του Ρίλκε παρατηρούμε ότι η μουσική του Ορφέα αναδύεται από τη σιωπή. Η μουσική φιγούρα, λέει ο Καστοριάδης, έχει ως φόντο μόνο το Τίποτα, τη σιωπή, την οποία μάλιστα προσαρτά αβίαστα καθιστώντας την μέρος τού είναι της. Η δημιουργία γίνεται ως σχισμός, (σχίσιμο), όπου φιγούρα, (δηλαδή μορφή) και φόντο (δηλαδή περιβάλλον, ορίζοντας), συμβαίνει να είναι συγχρόνως, το καθένα δια του άλλου και στη δική του σχέση με το άλλο. Η ιστορική φιγούρα και ο ορίζοντάς της δημιουργούνται μαζί. 

 

Θα πρέπει να σημειώσουμε, απ’ αφορμή τις αναφορές στον Ρίλκε, ότι ο Κορνήλιος Καστοριάδης έχει βαθειά γνώση και αίσθηση της τέχνης και ιδιαίτερα της ποίησης. Οι κριτικές του παρατηρήσεις, γλωσσικές, σημασιολογικές, τεχνικές είναι αξιοθαύμαστες, τόσο πάνω στην αρχαία ελληνική, όσο και στην ευρωπαϊκή ποίηση.

Το «Δέδυκε α σελάνα» της Σαπφώς, ο περίφημος μονόλογος του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου με το «ποντίων τε κυμάτων / ανήριθμον γέλασμα», όπου Αθέρας, αέρας,  Γή το νερό των πηγών και το γέλιο των κυμάτων το ανήριθμο γέλασμα, (έχουμε ταυτόχρονα προσωποποιία και υπαλλαγή), καλούνται μάρτυρες των βασανιστηρίων του, τα χορικά της Αντιγόνης  του Σοφοκλή, γίνονται θέματα μιας διεξοδικής ανάλυσης, που ως προς τα εκφραστικά τους μέσα, θα συγκριθούν με τον Σαίξπηρ και τον Ρίλκε για να τονισθούν οι συμπτώσεις στο βάθος και οι διαφοροποιήσεις στην εκφορά, περνώντας από την αδιαιρετότητα της πολυσημίας της ίδιας της λέξης, στο ποιητικό νόημα μέσω της εκτυλιγμένης μεταφοράς, στον Σαίξπηρ ή της πολυσημασιακής μεταφοράς ή εικόνας στον Ρίλκε. Όπως, Π.χ , Ρόδο, ω καθαρή αντίφαση, χαρά / Να μην είσαι ο ύπνος του κανενός κάτω από τόσα βλέφαρα., όπου ο  ούτις, ο κανένας, κοιμάται κάτω από πολλά στρώματα από τα χώματα ή κάτω από τα βλέφαρα όσων πέρασε στη ζωή του; Κι όλα αυτά τι σκεπάζουν; Κανέναν;

Για να περάσει μετά στο βυθίσου στο «Βάθος του άγνωστου, για να βρεις το καινούργιο» του Μπωντλαίρ ή «το αύριο, που είναι ο τάφος», του Ουγκώ, ψάχνοντας πάντα το μυστήριο το μη ορατού.

  

Θα επιμείνουμε μόνο σε δυο στίχους από το Πρώτο Στάσιμο της Αντιγόνης του Σοφοκλή, εκείνο που αρχίζει με το «πολλά τα δεινά, κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει,» όπου  φαίνεται να επιβραβεύουν την θεωρία του. (στίχοι 353-3550: Αυτός ο δεινός άνθρωπος, λοιπόν, « Και φθέγμα και ανεμόεν / φρόνημα και αστυνόμους / οργάς εδιδάξατο, …». Δηλαδή, αυτός ο φοβερός άνθρωπος, τη γλώσσα,( φθέγμα,) και τη σκέψη τη γρήγορη, σαν τον άνεμο, (το ανεμόεν φρόνημα,)  και την ενόρμηση για τη θέσπιση των πόλεων  (τας αστυνόμους οργάς), ίδιος εδίδαξε στον εαυτό του (εδιδάξατο). Ο ίδιος δημιούργησε αυτό που είναι κι όχι κάποια άλλη εξωτερική δύναμη. Η αυτοπαθής διάθεση του απλού ρήματος διδάσκω, καταλήγει ο Καστοριάδης, περιέχει μια φιλοσοφική σκέψη απαράμιλλης τόλμης, που θα παρέμεινε, όμως, χωρίς συνέχεια επί είκοσι πέντε αιώνες:

Παραμένοντας στο θέμα της  καλλιτεχνικής δημιουργίας, θα παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Κορνήλιος Καστοριάδης προσεγγίζει την Τρίτη Κριτική του Κάντ, που αντικείμενό της είναι, όπως όλοι γνωρίζουμε,  οι κρίσεις γούστου και τα τέσσερα γνωρίσματά τους ως κριτήρια και ορισμοί του ωραίου, αρέσκεια χωρίς συμφέρον, γενική αρέσκεια χωρίς έννοια, σκοπιμότητα χωρίς συγκεκριμένο σκοπό και αναγκαιότητα υποκειμενική. Θα διαφωνήσει. Θα μας πει ότι τελικά οι αισθητικές κρίσεις του Κάντ δεν μας εξηγούν γιατί σε κάποιον αρέσει ο Δον Τζοβάνι κι όχι ο Μπάρμπα Γιάννης ο κανατάς και σε κάποιον άλλο τα αντίθετα. Ωστόσο βρίσκει εκεί κάτι το αξιόλογο. Ο Κάντ αποδίδει στη φαντασία, διαφορετική σημασία από εκείνη την από μνήμης του Ντέιβιντ Χιούμ, π.χ. ο Πήγασος, φαντασία την οποία διαθέτει η καλλιτεχνική μεγαλοφυΐα στην παραγωγή πρωτότυπου έργου, την δυνατότητα της δημιουργίας είδους, μορφής θα σημειώσει ο Κ. Καστοριάδης.( Φ.Θ.τ. Κ, σελ. 288-289). Κάπως διαφοροποιημένη θα βρει την ιδέα στον Αριστοτέλη, στο περί ψυχής, (Περί Ψυχής, ΙΙΙ, 9-12, και ιδιαίτερα 434a 5-15), στις αναφορές του περί πρακτικής ή βουλευτικής φαντασίας. Αντλεί, ή φαίνεται ότι αντλεί,  από αυτές τις δύο πηγές για να χτίσει κάτι άλλο. Την αυτοφυή δημιουργική ριζική φαντασία, που είναι μια εκτυφλωτική λάμψη, μια άπειρη δυνατότητα τιθασευμένη στο πέρας της μορφής, του είδους. Στην Φαντασιακή Θέσμιση θα μας πει, ότι « Ο δημιουργικός ρόλος της ριζικής φαντασίας των υποκειμένων, ολοκληρώνει, βρίσκεται στη συμβολή τους στη θέση μορφών-τύπων-ειδών, άλλων από αυτά που είναι και που ισχύουν και αξίζουν για την κοινωνία, συμβολή ουσιώδης», (Αυτόθι, σελ.376)

 

Το νέο είδος, η νέα μορφή, [θα πει στον Χρόνο και δημιουργία, ( Ο Θρυμματισμένος Κόσμος σελ. 238),] δημιουργείται ex nihilo.(εκ του μηδενός). Ως είδος δεν είναι παραγώγιμο ή απαγώγιμο εξ αυτού που «ήδη υπήρχε». Έτσι μπορούμε να δούμε τη δημιουργία της ελληνικής πόλις. Δεν έχει κάποια αιτιακή σχέση με τα στοιχεία του περιβάλλοντός της, που προυπήρχαν. Δεν προκαλείται, ούτε καθορίζεται από αυτά.

Εδώ μια υποσημείωση. Ο Κ.Κ. διατυπώνει την ολόσωστη άποψη, ότι «Η αποδοχή δεν είναι λιγότερο παράδοξη – ούτε λιγότερο δημιουργική – από την δημιουργία», θεωρώντας την αποδοχή του έργου τέχνης δημιουργία.. Γιατί συμβάλλει στην ύπαρξή του έργου με την αναγνώρισή του. Όχι μόνο αξιολογικά, αλλά και πραγματολογικά. Όταν αποσύρθηκαν από το ιστορικό προσκήνιο οι οργανωμένες κοινωνίες, όπως τις λέει ο Σεφέρης, της Αθήνας του 5^ου αιώνα, της Ελισαβετιανής εποχής, ή του γαλλικού κλασικισμού, σταμάτησε και η δημιουργία των μεγάλων καλλιτεχνικών έργων, που τις χαρακτήρισαν. «Ομμάτων εν αχηνίαις έρρει πάσα Αφροδίτα» λέει ο Σοφοκλής,( όταν τα μάτια σου είναι φτωχά ολόκληρη η Αφροδίτη αίρεται, χάνεται, εξαφανίζεται). Γιατί προφανώς δεν μπορείς να την δεις.

Σχόλιο 2^ο

   Στην Θεογονία του Ησιόδου  ο Καστοριάδης θα βρει, την θεμελιώδη, όπως αναφέρει,  ελληνική ιδέα του χάους, από την οποία θα ξεκινήσει για να χτίσει την θεωρία του για τη δημιουργία.   

Η τοι μεν πρώτιστα χάος γένετ’, αυτάρ έπειτα

Γαί’ ευρύστερνος, πάντων έδος ασφαλές αεί

……………………………………………….

Ηδ’ Έρος ός κάλλιστος εν αθανάτοισι θεοίσι,

Λυσιμελής, πάντων δε θεών πάντων τ’ ανθρώπων

δάμναται στήθεσσι νόον και επίφρονα βουλήν. (στ.116-122) 

Πρώτα το χάος έγινε∙ έπειτα η πλατύστερνη

Γή το αιώνιο στέρεο βάθρο όλων

………………………………………………..

και ο Έρωτας που ο ωραιότερος είναι ανάμεσα στους αθάνατους,

αυτός που λύνει τα μέλη από πόθο, κι όλων, θεών κι ανθρώπων,

λυγάει στα στήθη τους τη βούλησή και σβήνει την περίσκεψη από το νου τους

 

Χάος, λοιπόν, από το χαίνω, χάσμα, ρήγμα γης, το κενό, και με αυτήν την έννοια χρησιμοποιεί τη λέξη ο Κ.Κ., δηλαδή του προσδίδει την φιλοσοφική έννοια του κενού και του μηδενός. Κατά το λεξικό των Λίντελ-Σκότ, είναι η πρώτη του κόσμου κατάστασις. Πάντως δεν είναι το Χάος του Αναξαγόρα, που ήρθε ο Νους να το διακοσμίσει και να το βάλει σε τάξει, δηλαδή να το καταστήσει «κόσμο». Φυσικά αμέσως μετά έρχεται ο Έρωτας, ως στοιχείο της πρωταρχικής αιτίας της γέννησης Πιθανόν να ταυτίζεται με το άπειρο του Αναξίμανδρου, που αντιπαρατίθεται στο πεπερασμένο, σε εκείνο δηλαδή που έχει πέρας,  και που είναι ένας άλλος τρόπος να διεισδύσουμε στο πρώτο στοιχείο του κόσμου. Ούτε φυσικά μπορούμε να το ταυτίσουμε με το χάος των σύγχρονων θεωριών του χάους στα μαθηματικά και στη φυσική, που  αναλύει ο Πρεγκοζίν, που σχετίζεται με το δεύτερο αξίωμα της θερμοδυναμικής και την αυξανόμενη εντροπία του Σύμπαντος. Ή μήπως και μπορούμε; Ο Καστοριάδης θα καλύψει τα αμφιλεγόμενα σημεία: «Χάος στα ελληνικά σημαίνει κενό, μηδέν. Από το πιο πλήρες κενό αναδύεται ο κόσμος», εφευρίσκοντας έτσι ένα ωραίο και ταιριαστό θεωρητικό μέσο-σύμβολο, για να εκφράσει αυτό που εννοεί. Μήπως αυτό δεν έχει πράξει πρώτος ο Πλάτων; Μ’ αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται και αποκλείεται κάθε περίπτωση ετερόνομης δημιουργίας του Σύμπαντος από κάποια υπερσυμπαντική δύναμη.

Την ίδια περίπου αφετηρία θα βρούμε και σε παράδοση ανάμεικτης με ξένα στοιχεία από τον ορφισμό, που, τον απόηχό της συναντάμε στην Παράβαση από τους Όρνιθες του Αριστοφάνη. Τα πουλιά πείθονται από τον Πεισέταιρο για την ανώτερη καταγωγή τους, και τραγουδούν:

«Χάος ήν και Νύξ Έρεβός τε μέλαν πρώτον και τάρταρος ευρύς,

Γη δ’ ουδ’ Αήρ ουδ’ Ουρανός ήν. Ερέβους δ’ εν απείροσι κόλποις

Τίκτει πρώτιστον υπενήμιον Νύξ η μελανόπτερος ωιόν,

εξ ού περιτελλομέναις ώραις έβλαστεν  Έρως ο ποθεινός

στίλβων νώτον πτερ΄ύγων χρυσαίν, εικώς ανεμώκεσι δίναις.

Ούτο δε κατά χάει πτερόεντι μιγείς νυχίωι κατά Τάρταρον ευρύν

ενεότευσεν γένος ημέτερον και πρώτον ανήγαγεν εις φως.

Πρότερον δ’ ουκ ην γένος αθανάτων, πρίν Έρως ξυνέμειξεν άπαντα

Ξεμμειγνυμένων δ’ ετέρων ετέροις γένετ’ Ουρανός Ωκεανός τε

και Γή πάντων τε θεών μακάρων γένος άφθιτον.» στ. 693-702

«Πρώτα ήταν το Χάος, και η Νύχτα και το μαύρο Έρεβος και ο πλατύς Τάρταρος,

δεν ήταν ούτε η Γή, ούτε ο Αέρας, ούτε ο Ουρανός∙ μέσα στους άπειρους κόλπους του Ερέβους

η Νύχτα με τα μαύρα φτερά, χωρίς αρσενικό σπέρμα γέννησε ένα αυγό∙

απ’ αυτό, όταν ήρθε η ώρα, βγήκε ο Έρωτας ο ποθητός

με τα χρυσά αστραφτερά φτερά, γοργός σαν τον άνεμο.

Αυτός σμίγοντας με το φτερωτό χάος στον πλατύ Τάρταρο

Κλώσησε το γένος μας και το έφερε πρώτο στο φώς.

Στην αρχή δεν υπήρχε ούτε τα γένος των αθάνατων, πριν ο Έρωτας να ενώσει τα πάντα

και καθώς έσμιξε το ένα με το άλλο, γεννήθηκε ο ουρανός, ο Ωκεανός

και η Γη κι όλων των μακάριων θεών το αθάνατο γένος.»

Συνθέτοντας τα δύο αυτά χωρία, βλέπουμε ότι δίπλα στο Χάος, ως τη μήτρα κάθε γέννησης και δημιουργίας, προβάλλει η μορφή του Έρωτα ως κινητική δύναμη, όπως σημειώνει ο Αριστοτέλης, αλλά και της νύχτας και της απέραντης σιωπής, που την περιβάλλει, για να θυμηθούμε τον Ρίλκε.

Σχόλιο 3^ο 

( Οι σκοτεινοί αιώνες, οικονομικό- κοινωνικό περιβάλλον)

Τώρα ας ενώσουμε όλα αυτά με την ιστορία ως ανθρώπινη δημιουργία.

Οι σκοτεινοί αιώνες θα μπορούσαμε να πούμε, ήταν το ιστορικό χάος, το σκοτάδι και η σιωπή, που σκέπαζαν το Αιγαίο, πριν να εμφανιστεί από μέσα εκεί ο δημόσιος χώρος της Πόλις. Αρχίζουν από τον 12^ο αιώνα. Από τα 1180 π.Χ. μέχρι το 750, δεν έχουμε καμιά γραπτή μαρτυρία και ελάχιστα μνημεία. Η γραφή εξαφανίζεται. Μιλάμε για την γραμμική γραφή Β, που αποκρυπτογράφησε ο Βέντρις κι απέδειξε ότι ήταν ελληνική. Ανυπολόγιστης ιστορικής σημασίας ανακάλυψη, που μετέθεσε την ελληνική ιστορία έξη αιώνες πίσω τουλάχιστον.. Την ίδια περίοδο οι Δωριείς, κατεβαίνουν κατά κύματα στην κυρίως Ελλάδα. Η νέα τεχνολογία του σιδήρου υπέταξε εκείνη του ορείχαλκου. Η ανακτορική Μυκηναϊκή Ελλάδα παρακμάζει και σωριάζεται σε ερείπια, μαζί κι η ανακτορική οικονομία. Μπορούμε να φανταστούμε το χάος, που επικράτησε.  

Οι πληθυσμοί των αχαιών, υποχωρώντας έφευγαν προς τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Έχουμε τον πρώτο Ελληνικό αποικισμό. Άλλοι κατόρθωσαν να παραμείνουν όπως στην Αθήνα, στην Αχαΐα κι αλλού. Τα πάντα ξαναρχίζουν κι από τις δυό πλευρές του Αιγαίου. Στα νέα εδάφη έχτισαν πόλεις με νόμους. Θα  θυμούνται τις χαμένες πατρίδες από τις διηγήσεις των ραψωδών και των αοιδών, απ’ όπου το πιο περίλαμπρο γέννημα είναι  ο Όμηρος.

Μετά τον πρώτο εποικισμό οι συνθήκες αλλάζουν. Η παραγωγή, όπως αναφέρει ο Φίνλευ, στηρίχθηκε στην ανεξάρτητη μικρογαιοκτησία και στο ναυτεμπόριο.   Οι δεσμοί του γένους χαλαρώνουν. Ανάμεικτοι πληθυσμοί ανταλλάσουν  διαφορετικές γνώμες  και εμπειρίες. Τα στοιχεία υπάρχουν για την λάμψη που σε λίγο θα αναδυθεί, την λάμψη της πόλις.

Σχόλιο 4^ο

Η   ελευθερία στον Όμηρο. Η ομηρική πόλις

«Οι φαντασιακές σημασίες της ελληνικής σύλληψης του κόσμου, στον πυρήνα τους, στα ουσιαστικά τους στοιχεία βρίσκονται στον Όμηρο» θα μας πει ο Καστοριάδης (στην Ελλ.Ιδ. σελ. 166). Κι έχει απολύτως δίκιο. Όλη η ανάλυσή του στον Όμηρο είναι βαθυστόχαστη, καίρια και άκρως διεισδυτική. Πράγματι έτσι είναι. Ακόμα κι όταν ο Πλάτων στο τέλος του Συμποσίου βάζει τον Σωκράτη να συνομιλεί με τον Αριστοφάνη και τον Αγάθωνα, ότι του ίδιου ποιητή είναι έργο η τραγωδία και η κωμωδία, που μας φαίνεται εξαιρετικά πρωτότυπο, ο Όμηρος είναι αυτός ο ποιητής. Ακόμα κι όταν τον έδιωξε από την Πολιτεία του, εν τούτοις αυτός ήταν μεγάλος παιδαγωγός του.

Ακόμα κι όταν ο Αισχύλος λέει, ότι οι τραγωδίες του είναι ψίχουλα από τα μεγάλα Ομηρικά δείπνα, δεν πρέπει να μας φαίνεται παράδοξο. 

Αλλά υπάρχει στα Ομηρικά έπη κάτι σπουδαιότερο, κάτι τα πρωτογενές, που εμπεριέχει και κλείνει και γεννάει όλα τάλλα: η ανακάλυψη της ελευθερίας, ως ανθρώπινης κατάστασης, που θεμελιώνει το ριζικό φαντασιακό του ελληνικού κόσμου.

Κρατώντας αυτό στο νου μας, θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι οι συνθήκες που περιγράφονται στα έπη δεν είναι εκείνες στων ηρώων, στους οποίους αναφέρονται, δηλαδή των Αχαιών των Μυκηνών, αλλά οι συνθήκες που διαμορφώνονται στη διάρκεια και προς το τέλος των σκοτεινών χρόνων. Άρα μας φέρουν πιο κοντά στη γέννηση της πόλης κατά τον 8^ο αιώνα.

                                      

 Στην Ομηρική πόλι, η πολιτική ελευθερία είναι μία ανακάλυψη που συνεπάγεται τη γέννηση του ελληνικού πολιτισμού. Ήδη εδώ η εξουσία του πρώτου βασιλέα, του Αγαμέμνονα, είναι χαλαρή. Είναι υποχρεωμένος να αναφέρεται σε Συμβούλια των αρχηγών των διαφόρων λαών και να απολογείται στις Συνελεύσεις. Το κύρος του βαίνει μειούμενο, καθώς διαπράττει συνεχώς λάθη, ενώ παρουσιάζεται σε μερικές περιπτώσεις και δειλός. Το πνεύμα της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας των αποφάσεων και της ατομικότητας των ηρώων είναι ολοφάνερο. Ο ατομισμός, ωστόσο, με τη συλλογικότητα προχωρούν μαζί, όπως φαίνεται στην περίφημη κάθοδο της Αθηνάς στο Α΄ της Ιλιάδας, που εμποδίζει τον Αχιλλέα να τραβήξει το ξίφος του και που στην ουσία είναι η δεύτερη σκέψη του ήρωα, να μη διασπάσει το στρατόπεδο των Αχαιών. Κι αυτό είναι που δίνει συνοχή στην ομηρική πόλη. Ο Αγαμέμνονας περιβάλλεται από Συμβούλιο των φυλοβασιλέων, των βουληφόρων, όπως ο Αλκίνοος στους Φαίακες περιβάλλεται από Συμβούλιο Γερόντων. Ό,τι είναι δήμιον (του λαού), έρχεται στη συνέλευση του λαού, Ιλιάς Α,54, Τ. 40. δηλαδή των στρατιωτών εδώ.  Αυτός που πρόκειται να μιλήσει, παίρνει από τον κήρυκα ένα σκήπτρο, έτσι γίνεται πρόσωπο ιερό.( Ιλ. 234-245, Β 100, Οδ. Β,37.). Ο Διομήδης παίρνει το λόγο δικαίω της αγοράς. (ή θέμις εστίν αγορή»). Η ρητορική δεινότητα και σοφία απολαμβάνουν την ίδια εκτίμηση με την ανδρεία, προάγγελος των ρητόρων της Δημοκρατίας. Το να μιλάει κανείς με πειθώ  στη συνέλευση, όπως ο Νέστορας, είναι μεγάλο προτέρημα. Η συνέλευση των στρατιωτών μπορεί να μην έχει αρμοδιότητες αλλά βρίσκει τρόπο να εκφρασθεί με επιδοκιμασία ή ψιθύρους ή ακόμα και με την σιωπή. Αόριστη στην αρχή εκφράζεται πιο καθαρά στην Οδύσσεια. Μια αόρατη δύναμη αιωρείται πάνω από το στρατόπεδο. Είναι η κοινή γνώμη, που οι αρχηγοί πρέπει να υπολογίζουν.

Η ελευθερία σφυρηλατείται και σε σχέση με την σχετική ανεξαρτησία από τη θεότητα. Η γελοιοποίηση και η παρουσίαση των θεών με πλήθος ηθικών αδυναμιών αδυνατίζει την πίστη και το δέος προς το θείο, όπως σωστά το είδαν έτσι αργότερα ορισμένοι φιλόσοφοι που επιτέθηκαν στον Όμηρο, ενώ ο ελευθεριάζον τρόπος της ζωής τους προσέδωσε μεγαλύτερη αξία και βάρος στην ζωή του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά όμως, η χαρά της ζωής, της υγείας, της ρώμης, του έρωτα, της ομορφιάς, η κατάφαση στη ζωή στην αθανασία, τον ελευθερώνει από τον πόνο και  το πένθος του θανάτου.

 

Η σκηνή όταν ο Ήφαιστος πιάνει επ’ αυτοφώρω το παράνομο ζευγάρι της Αφροδίτης και του Άρη στο κρεβάτι μ’ αυτά τα χαλύβδινα ελάσματα, που κατασκεύασε, και φωνάζοντας όλους του θεούς για να δικαιωθεί, κι αυτοί αντί για κάποια τιμωρία, γέλασαν πλατειά, μας κάνει κι εμάς να γελάμε, είναι αδιανόητο για την οποιαδήποτε άλλη θρησκεία. Ο ομηρικός, όμως, άνθρωπος ανακουφίζεται από την καταπίεση της θεότητας.

Κι όταν η σεβάσμια Ήρα προκαλεί ερωτικά τον Δία, προκειμένου να αποστρέψει την προσοχή του από την μάχη, που υποστήριζε τους Τρώες, και να νικήσουν οι Αχαιοί, για να επακολουθήσει η τιμωρία της από τον  πρώτο των θεών, που την κρεμάει ανάποδα στα σύννεφα κι αυτή ουρλιάζει, τότε είμαστε ένα βήμα πριν την αθηναϊκή κωμωδία, που θα κακοποιήσει άγρια τους θεούς.

Μερικούς αιώνες αργότερα ο Πίνδαρος θα συμπυκνώσει την αντίληψη για τη σχέση θεών-ανθρώπων στο προοίμιο του 6^ου Νεμεόνικου:

Έν θεών, έν ανδρών το γένος∙ εκ μιας δε πνέομεν /

ματρός αμφότεροι∙ διείργει δε πάσα κεκριμένα /

δύναμις.

.μοιάζουμε ωστόσο με τους αθάνατους/ στο μέγα νου και στη φύση..(…αλλά τι προσ- / φέρομεν έμπαν ή μέγαν / νόον ήτοι φύσιν αθανάτοις..)  

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτοί οι θεοί με τα ανθρώπινα πάθη και τις αδυναμίες, παρά τη δύναμή τους, είναι πλάσματα περισσότερο της καλλιτεχνικής φαντασίας, παρά συνέπεια φόβου θεού και πίστεως. Και μ’ αυτό το Πάνθεο διαπαιδαγωγήθηκαν οι επόμενες γενιές των Ελλήνων.

Η Ελευθερία και  αυτονόμησή της τέχνης από τη Θρησκεία είναι ένα παρεπόμενο στοιχείο. Η τέχνη στην ανατολή ήταν υποταγμένη στη θρησκεία.. Εδώ ο ποιητής, φτιάχνει τη θρησκεία ως δημιουργός και το έργο τέχνης παρουσιάζεται ως ατομικό επίτευγμα μια μεγαλοφυΐας. Ο καλλιτέχνης γίνεται ήρωας.

Η ομηρική ποίηση, αυτή η αφελής ποίηση (Σίλλερ), που διαπνέεται από το γεωμετρικό πνεύμα κατά τον Πασχάλ,  διεισδύει στο βάθος της ψυχής του ανθρώπου σε σκηνές απαράμιλλης ομορφιάς, όπως ο περίφημος κλαυσίγελος, στον αποχωρισμό του Έκτορα και της Ανδρομάχης με τον μικρό φοβισμένο Αστυάνακτα, που η μητέρα του τον πήρε στην ευωδιασμένη αγκαλιά της, «χαμογελώντας μέσα στα δάκρυά της (δακρυόεν γελάσασα). Ή τον απαράμιλλο τρόπο με τον οποίο δείχνει την ομορφιά της Ελένης στο Γ΄ της Ιλ., με τους  Τρώες προεστούς που μουρμουρίζουν σαν τα τζιτζίκια, λέγοντας ότι αξίζει για μια τέτοια γυναίκα ο πόλεμος, τόσο εκτυφλωτική ήταν η ομορφιά της. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά, αλλά μόνο ένα τελευταίο. Αν η  Οδύσσεια είναι το πρότυπο μυθιστόρημα, τότε η Ιλιάδα είναι ο κινηματογράφος. Η παραστατικότητά της είναι όντως εκπληκτική.

Ελευθερία από την μαγική σκέψη.

Φαντασιακές Πολιτείες

Φαντασιακές θεσμίσεις πολιτειών από ευφάνταστους φιλοσόφους

και η άνοδος της  οραματιστικής  δημιουργίας

Η αρχαία Ελλάδα κατά τον Καστοριάδη δεν πρέπει να αποτελέσει πρότυπο αλλά έμπνευση για μία σύγχρονη αυτόνομη δημοκρατία.

Φαντασιακή θέσπιση της κοινωνίας

Ο Καστοριάδης πίστευε ότι η θέσμιση των κοινωνιών, είτε ως αυτόνομες είτε όχι, προϋποθέτει μια συγκεκριμένη σύλληψη του κόσμου και της σχέσης του ανθρώπου με αυτόν. Ο καπιταλισμός για παράδειγμα, αναδυόμενος μέσα από τη βιομηχανική επανάσταση, συλλαμβάνει έναν επιστημονικά ορισμένο κόσμο με μία κοινωνία βασισμένη σε αυτό που ο ίδιος ορίζει ως "ορθό λόγο" (λογική). Παραδόξως όμως, όπως επισημαίνει αναλυτικά στο πρωτοποριακό του έργο "Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας" [1975], ο Κομμουνισμός βασίζεται επίσης στην ίδια φαντασιακή σύλληψη, καθώς οραματίζεται με τη σειρά του μια κατ' ουσία βιομηχανική κοινωνία, όπου η ευημερία του ανθρώπου είναι υλικά μετρήσιμη και βελτιστοποιήσιμη μέσω της τεχνολογίας. Αποδέχεται έτσι τις ίδιες καπιταλιστικές κατηγορίες και ορισμούς, όπως το τι είναι "προϊόν", "κόστος" κλπ. Έτσι λοιπόν, η ιστορική εξέλιξη της Μαρξιστικής θεωρίας, όπως το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης, δεν αποτελεί δολιοφθορά ή "έκπτωση" της αρχικής της ιδεολογίας αλλά η μοιραία της πραγμάτωση μέσα στο χρόνο. Η Ιστορία, δηλαδή, "δείχνει στα γεγονότα αυτό που ή θεωρητική ανάλυση δείχνει απ' την πλευρά της στις ιδέες: ότι το Μαρξιστικό σύστημα αποτελεί μέρος της καπιταλιστικής κουλτούρας" ^[6]

Στο σημείο αυτό, επανέρχεται στο θέμα της αρχαίας Ελλάδας όπου το θεμελιώδες φαντασιακό, όπως φαίνεται από τον Όμηρο και τον Ησίοδο στις αντίστοιχες κοσμογονίες τους, έχει τον κόσμο να γεννιέται από το Χάος. Σήμερα, και ενώ ο όρος αυτός έχει αναχθεί σε επιστημονική θεωρία (Θεωρίας του Χάους), ο Καστοριάδης προτιμά τον ορισμό του ως "τίποτα"^[7]. Αυτή η σύλληψη ήταν, κατά τον Καστοριάδη, η γενεσιουργός δύναμη της αρχαίας δημοκρατίας αφού αφήνει τον άνθρωπο δημιουργό του δικού του νοήματος, σε έλλειψη κάποιου ανώτερου προϋπάρχοντος νόμου

Η τυραννική εξουσία  της ασημαντότητας

Πώς η ανθρώπινη ιστορία καθορίζεται από την φαντασιακή δημιουργία!

Από τη στιγμή που κάποιος επιχειρεί να εκφραστεί για την κοινωνία,την ιστορία, τον κόσμο, το είναι, τότε, οπωσδήποτε, εισχωρεί στο πεδίο των κοινωνικοϊστορικών δυνάμεων. Kαι σ’ αυτό το πεδίο μπορεί να παίξει ένα ρόλο του οποίου η σημασία κυμαίνεται από το απειροελάχιστο μέχρι το αξιοσημείωτο.”
Οι μορφές που δημιουργεί κάθε κοινωνία, στήνουν έναν κόσμο μέσα στον οποίον η δεδομένη κοινωνία δίνει στον εαυτό της μια θέση. Μέσω αυτών των μορφών η κοινωνία συγκροτεί ένα σύστημα κανόνων, θεσμών, αξιών, προσανατολισμών, και σκοπών τόσο της συλλογικής όσο και της ιδιωτικής ζωής. Στον πυρήνα των μορφών αυτών βρίσκονται κάθε φορά οι κοινωνικές φαντασιακές σημασίες που δημιουργεί η κοινωνία και που ενσαρκώνονται μέσα στους θεσμούς της. Ο Θεός είναι μια από τις κοινωνικές φαντασιακές σημασίες, καθώς επίσης και ο σύγχρονος ορθολογισμός και ούτω καθεξής. Απώτερος στόχος της κοινωνικής και ιστορικής έρευνας είναι η ανασύσταση και ανακάλυψη των σημασιών της εκάστοτε υπό μελέτην κοινωνίας.
Κεντρική θέση στην σκέψη του αποκτά η έννοια του Φαντασιακού, το οποίο θεωρεί ως το θεμέλιο στοιχείο της ανθρώπινης δημιουργίας.

Όλες οι κοινωνίες δημιουργούν οι ίδιες της φαντασιακές σημασίες τους (δηλαδή τους θεσμούς, τους κανόνες, τις πεποιθήσεις, τις αντιλήψεις κ.λπ.) δεν έχουν όλες συνείδηση του γεγονότος αυτού. Πολλές κοινωνίες συγκαλύπτουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της θέσμισης των φαντασιακών σημασιών τους, αποδίδοντας την θέσμιση και την θεμελίωση τους σε εξω-κοινωνικούς παράγοντες (π.χ. το Θεό, την παράδοση, το νόμο, την ιστορία).

Πώς θα ήταν οι κοινωνίες αν βασίζονταν περισσότερο στις αρχές της διανόησης; Αμφισβητώντας και όχι συμπλέοντας.

Κριτικάροντας και όχι συμφωνώντας.

Πώς θα ήταν τα Μέσα Ενημέρωσης αν δεν εγκλωβίζονταν στον ξύλινο πολιτικό λόγο, και δεν προωθούσαν τις ασημαντότητες παρουσιάζοντας τις σαν κάτι συνταρακτικό;

Πώς θα ήταν τα σχολεία αν δίδασκαν την σκέψη , τον έρωτα για την γνώση και όχι παπαγαλία και τον κατακερματισμό της γνώσης;

Αν δεν αξιολογούσαν το “κατά γράμμα” αλλά το “κατά κρίση”;

Πώς θα ήμασταν    όλοι  αν ήμασταν… ελεύθεροι;

H απουσία κριτικής σκέψης

Η λησμονημένη τεχνολογία

Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας

Η αξεπέραστη προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στους τομείς της Φιλοσοφίας και των Καλών Τεχνών είναι πασίγνωστη και δεν αμφισβητείται από κανένα. Το ίδιο γνωστή είναι και η προσφορά τους στο χώρο των αρχαίων Επιστημών. Όμως η Τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων είναι σχετικά άγνωστη όπως και οι απίστευτες επιδόσεις τους στον τομέα αυτό. Η έκθεση του μουσείου αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας ξαναζωντανεύει 300 περίπου εξαιρετικές εφευρέσεις του αρχαιοελληνικού τεχνολογικού θαύματος (από το ρομπότ - υπηρέτρια του Φίλωνος μέχρι τον κινηματογράφο του Ήρωνος και από το αυτόματο ωρολόγιο του Κτησιβίου μέχρι τον αναλογικό υπολογιστή των Αντικυθήρων) που καλύπτουν την περίοδο από το 2000 π.Χ. μέχρι το τέλος του αρχαίου ελληνικού κόσμου κατόπιν 25χρονης έρευνας και μελέτης του Κώστα Κοτσανά. Πρόκειται για την εγκυρότερη (καθότι στηρίζεται αποκλειστικά στην ενδελεχή μελέτη της αρχαιοελληνικής, λατινικής και αραβικής γραμματείας, των αγγειογραφικών πληροφοριών και των ελαχίστων σχετικών αρχαιολογικών ευρημάτων) και την πληρέστερη έκθεση του είδους της παγκοσμίως. Όλα τα εκθέματα και το υποστηρικτικό τους υλικό έχουν δημιουργηθεί από τον ίδιο χωρίς καμιά επιχορήγηση από οποιοδήποτε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα. Το μουσείο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κεντρικής πλατείας του Κατακόλου, απέναντι από το σιδηροδρομικό σταθμό και λειτουργεί υπό την αιγίδα του Δήμου Πύργου. Εγκαινιάσθηκε στις 11 Μαρτίου 2011 από τον ομότιμο καθηγητή του Ε.Μ.Π και πρόεδρο της ΕΜΑΕΤ Θεοδόση Τάσιο.

Σκοπός του μουσείου είναι να αναδείξει αυτήν τη σχετικά άγνωστη πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και να αποδείξει ότι η τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων λίγο πριν το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσμου ήταν εξαιρετικά όμοια με τις απαρχές της σύγχρονης τεχνολογίας μας. Για παράδειγμα οι κοχλίες και τα περικόχλια, οι οδοντωτοί τροχοί και οι κανόνες, οι τροχαλίες και οι ιμάντες, οι αλυσοτροχοί και οι αλυσίδες, οι υδραυλικοί ελεγκτές και οι βαλβίδες, οι προγραμματιστές και οι αυτόματοι πλοηγοί (εξαρτήματα όλα της μηχανής ενός σύγχρονου αυτοκινήτου) είναι μερικά μόνο από τα εφευρήματα των αρχαίων Ελλήνων που αποτέλεσαν τους θεμέλιους λίθους της πολύπλοκης τεχνολογίας τους. Αυτά τα κληροδοτήματα, ίδια και αναντικατάστατα, εξακολουθούν και σήμερα να αποτελούν τα δομικά στοιχεία της σύγχρονης τεχνολογίας μας, η εξέλιξη της οποίας θα ήταν αμφίβολη χωρίς την ανέξοδη και απροβλημάτιστη υιοθέτησή τους. Απλά χρειάστηκε πάνω από μια χιλιετία ωρίμανσης για να επανακτήσει η ανθρωπότητα αυτήν την αξιοθαύμαστη λησμονημένη τεχνολογία. Η εξερεύνηση αυτής της εποχής που η τεχνολογία αιχμής δεν κατοχυρωνόταν αποδεικνύει περίτρανα πόσα περισσότερα (από όσα νομίζουμε) χρωστά ο σύγχρονος Δυτικός Τεχνολογικός Πολιτισμός στους Έλληνες.

Θαυμαστά Μουσεία της Ελληνικής Τεχνογνωσίας Διαχρονικά

Προς Πρίαμον

Επιστολή προς τους υλιστές  Τρώες!

Μια σύντομη ανοικτή συμβουλευτική επιστολή προς στους Τρώες,

τους έχοντες και κατέχοντες και σε όσους διακατέχονται από την …Τρωαδίτικη παλαιομοδίτικη συσσώρευσης πλούτου. Την αστική και μικροαστική νοοτροπία μαζί με μια αχόρταγη απληστία.

Προς Τρώες

Μη συσσωρεύετε υπερβολικά πλούτη και αγαθά μαζί με την γνώση για την απόκτηση τους υφαρπάζοντας ότι όμορφο υπάρχει και ανήκει σε όλους και τον πλανήτη.

Μη κλείνεστε και υψώνετε τείχη νομίζοντας ότι θα είστε ασφαλείς.

Δεν υπάρχουν τείχη, κάμερες ασφαλείας και φρουροί που θα μπορούσαν να σας προστατεύσουν από εξοργισμένους απελπισμένους Αχαιούς.

Μη χρησιμοποιείτε τον θεό σαν άλλοθι

για να αυξάνετε περιουσίες και να γεμίζετε τα θησαυροφυλάκια σας.

Μη εμφανίζεστε με χρυσοποίκιλτα ρούχα ακριβά.

Μη ρωτάτε σαν την Μαρία Αντουανέτα, γιατί αυτοί οι ταλαιπωρημένοι πολιορκητές

“δεν τρώνε παντεσπάνι”.

Η απάντηση βρίσκεται μόνο στις γκιλοτίνες και είναι αργά για να διορθώσετε τα λάθη σας.

Είναι αργά για να συνειδητοποιήσετε,

πως σε ένα κόσμο που οι άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα και τα παιδιά οδηγούνται στην πορνεία,

δεν μπορείτε εσείς να έχετε δύο πισίνες , ούτε καν μία, αν υπάρχει έστω και ένας άλλος που δεν έχει που να κοιμηθεί,

150 ακίνητα και τουαλέτες μια χρήσεως εκατομμυριών ευρώ.

Δεν υπάρχουν ασφαλή τείχη να σας προστατεύσουν ακόμη και αν ένα μέρος τους, έχει γίνει από τους θεούς, ούτε να κρατήσουν τις μετοχές και τα χρηματιστήρια ψηλά.

Θα καταρρεύσουν σαν χάρτινοι πύργοι και θα κλάψετε πολύ

πικρά για αυτή της αρπαγή της αδελφής των Διόσκουρων και

της όμορφης κόρης του Δία.

Βγείτε από τα τείχη, αγκαλιάστε τους συνανθρώπους σας ειλικρινά,

μοιράστε δίκαια τον πλούτο,

γιατί η μεγάλη οικονομική ψαλίδα και διαφορά

δημιουργεί την κοινωνική αδικία και διαφθορά.

Αγκαλιάστε τους συνανθρώπους σας

και όχι με υποκρισίες και δήθεν φιλανθρωπίες

σε πανάκριβα γκαλά

και ενωθείτε μαζί τους σε ένα ταξίδι επιστροφής

στην πατρίδα του Ανθρώπου με νοημοσύνη

απλότητα και συνειδητά.

Αναρωτηθείτε για την δικαιοσύνη

και την ανθρωπιά.

Δεν μπορείτε να κοιμάστε εσείς ήσυχοι πια

αν οι υπόλοιποι υποφέρουν

εξ αιτίας σας βαθιά.

Επιστολή προς τους Τρώες

Αστραία  , Μπαλούμη Ευαγγελινή για την Ομηρική Πολιτεία

Πετάγματα Πελειάδων

Είπατε τω  βασιλεί Πριάμω της νέας Δυτικής Τροίας να αφήσει ελεύθερα  πραγματικά

τα περιστέρια  την γνώση την ομορφιά και  να  βγει από τα καβαφικά τα τείχη τα υψηλά

Το κοράκι του Απόλλωνος και ο γλάρος θαλασσαετός της  Αθηνάς 

μήνυμα του στέλνουν σαφές  από τα ΄Έπη τα Ομηρικά 

Πολιτείας Θέμιστες

Η Έννοια και η Λογική της Δικαιοσύνης

Μόνο όταν η Έννοια της Δικαιοσύνης 

λειτουργεί

δίνει στον ανθρώπινο κόσμο

λόγο ύπαρξης, νόημα και πνοή.

Ποιο είναι το δίκαιο;

Ποιοι είναι οι νόμοι;

1. ΤΟ ΜΕΤΡΟΝ

Το σοφόν το σαφές το ΑΡΙΣΤΟΝ

τόσο σαν αυτογνωστική υπόθεση ενδοσκοπική

όσο και σαν εξωτερική κοινωνική πολιτική και δικαιοσύνη.

Η έλλειψη μέτρου αποτελεί την ΥΒΡΙΝ και την αιτία της εκδήλωσης της Νέμεσης.

2. ΤΟ ΟΡΙΟΝ

η υπεράσπιση  και η διεύρυνση του

Η έλλειψη και η υπερβολή. Μηδέν Άγαν

Αναζητώντας απάντηση στο ΕΡΩΤΗΜΑ

Ποιο είναι το δίκαιο;

Ποιοι είναι οι νόμοι;

…και ολοκληρώνοντας την Νομοθεσία.

3. ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟ

η κορυφαία Πράξη του Ανθρώπου!

Γιατί η πιο ανήθικη πράξη του ανθρώπου είναι η έλλειψη αυτογνωσίας;

Γιατί τοποθετείται στο κέντρο των Δελφών;

Στο κέντρο του ομφαλού τη Γης;

Στο κέντρο της Ελληνικής κοσμοθεώρησης;

Γιατί καμιά ανθρώπινη ζωή δεν έχει νόημα δεν έχει σκοπό δεν έχει περιεχόμενο χωρίς αυτή την πράξη.

Γιατί χωρίς την κατάθεση μιας τέτοιας πράξης,

ο άνθρωπος παραμένει ένα άδειο κέλυφος και ένας «περιπατών νεκρός»

που άσκοπα περιφέρεται στην Γη και την πληγώνει την τραυματίζει,

μία Ύβρις,

μέχρι να φθάσει στο Άδη συνοδευόμενος από τον ψυχοπομπό Ερμή

χωρίς καμιά εξαργυσώσιμη κατάθεση στην ζωή του.

Χωρίς το ένδυμα του Ηνίοχου χωρίς να ανεβεί στην Άμαξα κυβερνήτης του Εαυτού του σε αρμονία με τα 4 στοιχεία,

η ζωή του είναι ανύπαρκτη.

Δεν έζησε ποτέ. Δεν υπήρξε ποτέ!

Ήταν μια σκιά που διαλύεται στο πρώτο φως ενός λαμπερού Ήλιου

στην πρώτη ακτίνα του.

Μια ανθρώπινη ζωή δεν μπορεί να ξοδευτεί μόνο στην απόκτηση υλικών αγαθών και μάλιστα σε υπερβολή.

Δεν μπορεί να περάσει περιδιαβαίνοντας διαδρόμους και δωμάτια Λαβύρινθου αποστηθίζοντας ξερές γνώσεις χωρίς κατανόηση και συλλέγοντας πτυχία και ντοκτορά.

Δεν μπορεί να φύγει κοιτάζοντας τον Λαβύρινθο απ έξω και εξορκίζοντας τον κακό .

Δεν μπορεί ο Λαβύρινθος να εκτοπιστεί ούτε ο Μίνωας να παραγραφεί.

Αποτελεί την πρόκληση, την δοκιμασία με έπαθλο τα Φτερά του ανθρώπου.

Ο δρόμος μιας ανθρώπινης ζωής περνά μέσα από την Γνώση και όλες τις πλευρές της και αξιώνεται από την ένωση  την σύνδεση τους.

Γιατί ο θεός τοποθετεί πρώτα αυτό τον νόμο ;

Γνώθι σαυτόν στο ναό του;

Γιατί πρώτα τον άνθρωπο κέντρο τον άνθρωπο και την γνώση

και όχι τον θεό

Όχι… τον ΕΑΥΤΟ του;

Γιατί δεν μιλάει για το «θεό»;

Γιατί ο Απόλλων στο ναό του δεν δοξάζει τον Θεό  δεν περιαυτολογεί;

Γιατί τον ενδιαφέρει ο Άνθρωπος και αυτόν τοποθετεί πρώτο και στο κέντρο

του νησιού του.

Διότι ο θεός του Φωτός δεν θέλει να δημιουργήσει γιους Φαέθοντες.

Δεν θέλει να εγκλωβίσει τον άνθρωπο στην θεολαγνεία να τον κάψει.

Δεν θέλει να του φανερωθεί με αυτόν τον τρόπο να του συστηθεί θεός.

Επιθυμεί την Ελευθερία του ανθρώπου και κρατάει μια απόσταση ασφάλεια μαζί του

Δεν μένει μακριά του να τον αφήσει να παγώσει δεν πλησιάζει πολύ κοντά

να τον κάνει κάρβουνο.

Για να μπορέσει να αναπτυχθεί σωστά και να αρχίσει να ερευνά για τον Εαυτό του.

Η γνωριμία του ανθρώπου με τον εαυτό του είναι ένα μακρύ ταξίδι και δύσκολο …και Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες θα συναντήσει πολλούς

Όμως είναι και η κορυφαία πράξη του ανθρώπου .

Η ΝΙΚΗ ΤΟΥ!

Χωρίς αυτή δεν υπάρχει ζωή. Δεν υπάρχει λύτρωση.

Σε αυτή την διαδρομή ο άνθρωπος θα συναντήσει πολλά

και πολλούς θεούς θεές και τέρατα και φαντάσματα.

Και είναι αυτή η διαδρομή που τον κάνει “θεό” και η κατανόηση της

ακόμη και η προσπάθεια της.

Το δελφικό ρητό είναι η πεμπτουσία της ανθρώπινης ζωής

και περιλαμβάνει τα πάντα σε μία οδηγία “νόμο”.

Τα περικλείει.

Τα αγκαλιάζει στοργικά σοφά ενωτικά ενάρετα με μέτρον με αψογοσύνη με αγάπη.

Γιατί περικλείει την Αγάπη την δίνει με ασφάλεια χωρίς τυμπακοκρουσίες και νοσηρότητες. Την εξηγεί.

Ο άνθρωπος που γνωρίζει τον εαυτόν τον αγαπάει τον κυβερνά

Ηνίοχος στην Άμαξα του, αγαπά και τον κόσμο

τον κατανοεί τον προστατεύει τον υπερασπίζεται τον διευρύνει τον ανανεώνει

και αποφεύγει να το στύβει σαν λεμόνι να το εξαντλεί.

Αποφεύγει να το καταστρέφει.

Ο άνθρωπος που γνωρίζει τον εαυτό του δεν μπορεί να γίνει δούλος κανενός δεν μπορεί να προσκυνάει κανένα αλλά δεν μπορεί να γίνει και αφέντης κύριος κανενός ούτε και να επιτρέψει σε κανένα να τον προσκυνήσει σαν θεό.

Ο άνθρωπος που γνωρίζει τον εαυτό τον προσέχει τον γυμνάζει σέβεται το σώμα του που φιλοξενεί το πνεύμα του δεν νιώθει ενοχές γι αυτό δεν το τιμωρεί δεν το σκελετώνει και το αφήνει να γίνει μια μάζα κρεάτων και μόνο.

Μόνο ο άνθρωπος που έχει γνωρίσει τον εαυτό του μπορεί να αγαπήσει τον θεό να ενωθεί μαζί του μέσα από αυτή την διαδικασία αυτή την βασανιστική διαδρομή μιας αυτογνωστικής Οδύσσειας.

Γιατί έχει αγαπήσει και τον άνθρωπο

και έχει κατανοήσει σε όλος του το εύρος τι σημαίνει να είσαι Άνθρωπος

να προσπαθείς να γίνεις Άνθρωπος.

Πόσος κόπος πόσος αγώνας πόση μοναξιά πόσες παγίδες πόσες μάχες

αλλά και πόση Δόξα!

Η Δόξα του ΑΝΘΡΩΠΟΥ!

Το “γνώθι σαυτό”

Είναι η τρίτη κόρη της Θέμιδος

και η πιο σημαντική

Η πιο ανήθικη πράξη του ανθρώπου είναι η έλλειψη αυτογνωσίας.

Λάμψεις Φιλοσόφων

Η Εκπαιδευτική αξιοποίηση των απόψεων της Υπατίας στην σημερινή εποχή, της   Ξανθίππης Μπαλλή

Προλεγόμενα

Η Υπατία, η Ελληνίδα μαθηματικός, αστρονόμος και εκπρόσωπος της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, που με την προσωπικότητά της λάμπρυνε το χώρο των ελληνικών γραμμάτων και της ελληνικής ζωής στην πόλη της Αλεξάνδρειας τον 4^ο αιώνα μ.Χ., αποτελεί πρότυπο στο χώρο της παιδείας, της ηθικής, της ρητορικής και βασική εκπρόσωπο του γυναικείου φύλου.  Για μένα προσωπικά, η ζωή και το έργο της,  υπήρξαν αντικείμενο έρευνας που το αξιοποίησα στη μεταπτυχιακή εργασία μου[1] που εκπόνησα στην Παιδαγωγική Σχολή  στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα. Μια πόλη που ταλαιπωρήθηκε για πολλά έτη από τον άκρατο θρησκευτικό φανατισμό ενός άλλου επισκόπου του Καντιώτη.

Σήμερα από αυτό εδώ το βήμα θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε, όσο αυτό είναι δυνατό και βασιζόμενοι πάντα στα ιστορικά στοιχεία και τις πηγές, πώς θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τις απόψεις της φιλοσόφου Υπατίας για την εκπαίδευση του σημερινού πολίτη. Και αυτό θα το κάνουμε για τρεις κυρίως λόγους. Καταρχήν, η Υπατία υπήρξε μια προσωπικότητα με διανοητικές και ηθικές αρετές, ένα βασικό πρότυπο δηλαδή προς μίμηση. Δεύτερον, γιατί η εποχή που έζησε η φιλόσοφος έχει ένα κοινό με την σημερινή δική μας εποχή. Ήταν μια εποχή έντονων κοινωνικών και πολιτιστικών ανακατατάξεων. Και σε τέτοιες εποχές, οι άνθρωποι αναστοχάζονται και αντιπαρατίθενται αναφορικά με τα μορφωτικά πρότυπα. Τέλος, η φιλόσοφος πρέσβευε ότι η γνώση αυτή καθεαυτή, είναι απόρροια μιας αγωγής που έχει στόχο το μορφωτικό ιδεώδες αλλά και την ηθική αξιολογία. Στην βάση των τριών παραπάνω λόγων, οι απόψεις της Υπατίας προβάλλουν ως μια εναλλακτική εκπαιδευτική και παιδαγωγική προοπτική που θα μπορούσε να βοηθήσει και εμάς σήμερα.

Για να μπορέσουμε να αναδείξουμε το πώς και γιατί οι απόψεις της Υπατίας μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαίδευση του σημερινού πολίτη αρχικά θα προσδιορίσουμε κάποιες βασικές αρχές που αφορούν αυτό που ονομάζουμε γνώση και μόρφωση έτσι ώστε να γίνει πιο κατανοητή παρακάτω η ανάλυση των θέσεων και απόψεων της φιλοσόφου την οποία και τιμούμε σήμερα. Στην συνέχεια, θα συζητήσουμε το κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο που έζησε η φιλόσοφος και μοιραία επηρέασε και το έργο της. Ακολούθως, μέσα από αναφορές στη ζωή και το έργο της Υπατίας θα διακρίνουμε της απόψεις της για την εκπαίδευση. Τέλος, θα αναστοχαστούμε σχετικά με την παιδαγωγική προοπτική που μας παρέχουν οι απόψεις της φιλοσόφου.

Η γνώση και η μόρφωση

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε αλλά και να αναστοχαστούμε κριτικά πάνω στις απόψεις της Υπατίας για την εκπαίδευση του σημερινού πολίτη, πρέπει να έχουμε ένα πλαίσιο αρχών ή αν θέλετε ένα corpus κριτηρίων. Βεβαίως ένα τέτοιο πλαίσιο αρχών είναι αυθαίρετο και περιοριστικό. Παρόλα αυτά εικάζω ότι μπορούμε να έχουμε σύμπτωση απόψεων αναφορικά με τα παρακάτω. 

·              Η μόρφωση είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει ανθρώπους πολιτισμένους με ευρύ πνεύμα και καθαρό ήθος. Σε ένα μορφωμένο και ελεύθερο άτομο δεν ταιριάζουν ο φανατισμός και οι ακρότητες.

·              Η μόρφωση συνάδει προς το ήθος. Μια σωστή παιδεία, είτε πρόκειται για την παιδεία του άρχοντα είτε των πολιτών, οδηγεί και στη σωστή ηθική διαπαιδαγώγηση. Βασικά στοιχεία στην εκπαίδευση του ήθους είναι η εγκράτεια, η φρόνηση, η σωφροσύνη, η δικαιοσύνη και γενικότερα όλες εκείνες οι αρχαιοελληνικές αρετές με διαχρονική έως σήμερα αξία.

·              Η φιλοσοφία μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στη μόρφωση και ηθική διαπαιδαγώγηση του ατόμου. Πρόκειται για γνωστικό αντικείμενο με ευρύτητα και πληθώρα ιδεών, που αφορούν σχεδόν όλους τους τομείς, πολιτική, ηθική, αισθητική, μεταφυσική, κοσμολογία, λογική κ.ά.

·              Η παιδεία και το ήθος αποτελούν συστατικά στοιχεία που πρέπει να φέρει ο πολίτης, ο οποίος επιθυμεί να μετέχει στην κοινωνική και στην πολιτική ζωή της χώρας του.

·              Η μόρφωση συμβάλλει στην δημιουργία ταυτότητας είτε αυτή είναι πολιτιστική ταυτότητα είτε διαφυλική ταυτότητα[2] στη βάση του σεβασμού του άλλου.

Ο κοινωνικό-πολιτισμικός περίγυρος της Υπατίας

Ολυμπίων Δώματα

Το σπίτι του Δία, της Ήρας, του Ποσειδώνα και του Ήφαιστου.

Το σπίτι του Απόλλωνα του Άρη, του Ερμή και του Διόνυσου

Το σπίτι της Αθηνάς, της Άρτεμης , της Δήμητρας  και της Αφροδίτης

Οι Έλληνες θεοί  είναι ακόμη και σήμερα μια πνευματική πραγματικότητα.
W. F Otto
Με τα λόγια αυτά  άρχισε την διάλεξη του ο Πάνος Κουλέρμος τον Ιούνιο του 1999 παρουσιάζοντας τα σπίτια των θεών του Ολύμπου.Και συνεχίζοντας  μίλησε, για την  Έλληνική περιπέτεια και  την ιδέα της αρχιτεκτονικής.
Η έρευνα για τα σπίτια των θεών  που βρίσκονται στην  ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα έργο του Φειδία εμπνευσμένο από τον  28ο  Ομηρικό  ύμνο προς την Αθηνάς άρχισε το 1995 με προβληματισμό για την χωρική οργάνωση και την μορφή ενός θεϊκού σπιτιού και εδικά για το σπίτι του Δία.
Μετά από αρκετούς μήνες σκέψης και έρευνας κατέληξα στο συμπέρασμα πως ένα σπίτι για θεό  δεν πρέπει να έχει σχέση με αρχετυπικές οργανωτικές και λειτουργικές τυπολογίες  μορφές και κλίμακα.
Έτσι με αυτά τα κριτήρια προσπάθησα να ερμηνεύσω και τμηματικά τον χαρακτήρα το ήθος και την συμπεριφορά του εκάστοτε θεού συνδέοντας τα με τις  πλατωνικές  και άλλες στερεές πολυεδρικές στο χώρο μορφές,  με αλληγορικές αναφορές  και συνειρμούς.  Ο κύβος εκφράζει την ενότητα και οντότητα των θεών στον ουράνιο χώρο. Και είναι μια πρόταση για πιο αφηρημένη εικονογραφία

Τα σπίτια  των ονείρων μας!

Οι κατοικίες των θεών του Ολύμπου

Κλειώ, Μπαλούμη  Κλεονίκη

Η Τέχνη του Αχιλλέα

Λίγα λόγια για μένα

"Ο  Αχιλλέας-Διονύσιος Φραγκεδάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη,με καταγωγή από Μακεδονία,πιθανότατα Ήπειρο(μέσω Ιονίων νήσων),Ύδρα,Κρήτη και Κύθηρα.Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες και Διοίκηση Επιχειρήσεων, στην Ελλάδα (στο ΑΠΘ) , στις ΗΠΑ και στην Αγγλία(μεταπτυχιακό).Είναι επίσης εκπαιδευτής Πολεμικών Τεχνών και Αυτοάμυνας(Taekwondo 4th dan,Krav-Maga) .Άριστη γνώση  της Αγγλικής  και μέτρια της Γερμανικής γλώσσας.

Έχει ασχοληθεί επί μακρόν με εναλλακτικές-ενεργειακές θεραπείες όπως Reiki(2ος Βαθμός θεραπευτής),Σιάτσου και ολιστική μάλαξη(όπου παρακολούθησε διετές πρόγραμμα εκπαίδευσης)και την θεραπευτική χρήση των βοτάνων.

Την Ιλιάδα και την Οδύσσεια πρωτογνώρισε ως παιδί μέσα από εικονογραφημένες διασκευές και ως έφηβος από την μετάφραση του Ν.Καζαντζάκη.

Θαύμασε τις τρομερές μάχες και τους θαρραλέους ήρωες,όπως τον Αίαντα και τον Διομήδη,και εντυπωσιάστηκε από τις φοβερές περιπέτειες και την εξυπνάδα του πολύτροπου Οδυσσέα,που αντιμετώπισε τέρατα,άγριες φυλές και τον ίδιο τον Ποσειδώνα,στην προσπάθεια του να επιστρέψει στην Ιθάκη.

Μαγεύτηκε όμως κυριολεκτικά από τον ανίκητο και λαμπερό ημίθεο ήρωα,τον θεϊκό Αχιλλέα,που του έκοψε πρόωρα το νήμα της ζωής ένας θεός, ο Απόλλων,κέρδισε όμως ως αντάλλαγμα την αιώνια φήμη.Είναι ο αγαπημένος του ήρωας,μαζί με τον Αλέξανδρο τον Μέγα,τον ξαναγεννημένο Αχιλλέα,και αποτελούν από την νεαρή του ηλικία και ως σήμερα τα πρότυπά του, μαζί και με τον Λεωνίδα της Σπάρτης.

Τα  ενδιαφέροντα του είναι η Ιστορία (κυρίως στρατιωτική),πολεμικές τέχνες,Φιλοσοφία και Μεταφυσική.

Έχει μια κόρη με την οποία παίζει και περνά αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο του."

Η τέχνη του πολέμου

Τηλεμαχική Συμποσιολογία

Πρόσκληση  προς   "μπλόγκερ"  Θεσσαλονίκης

Η Ομηρική Πολιτεία σας  προσκαλεί 

στο Α΄ Συνέδριο  Γνωριμίας  των Τηλε Ιστολογίων της  Θεσσαλονίκης.

Θέμα: Ο ρόλος των ιστολογίων  στην διαμόρφωση της  νέας  αντιληπτικότητας της συνείδησης

Δηλώστε συμμετοχή  με τα  ιστολόγια σας,  τις  προτάσεις σας  για τον  τόπο και την ημερομηνία  διεξαγωγής του συνεδρίου και  της  συνδιοργάνωσης

Θα δοθούν βεβαιώσεις συμμετοχής.

Δεν θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας

αλλά αλφαβητική σειρά και μόνο.

Πληροφορίες

Αχιλλέας, Διονύσιος Φραγκεδάκης

τηλ.6944612570 

Αναζητώντας ένα ομηρικό παλάτι

Ανάκτορον Οδυσσέως

Οι φωτογραφίες είναι από το υπό έκδοση βιβλίο του ομηρικού ζεύγους των αρχαιολόγων  με την έγκριση τους και την ευγενική τους  άδεια. Η πίκρα τους, η απογοήτευση τους,  η αγωνία τους είναι και δική μας.

 Σαν βγεις στο πηγαιμό για την Ιθάκη να εύχεσαι  να μη συναντήσεις πονηρούς πολιτικάντηδες μιας διεφθαρμένης εξουσίας και μανδαρίνους αργόσχολης τερατώδους γραφειοκρατίας.....

Η επιστολή της κας. Λίτσας Κοντορλή - Παπαδοπούλου

Ως διευθύντρια και υπεύθυνη της διενεργούμενης για 17 χρόνια (1994- 2011) υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων αρχαιολογικής ανασκαφής στην θέση Άγιος Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου Β. Ιθάκης, όπου έχει αποκαλυφθεί σε προϊστορική ακρόπολη το ανάκτορο του Οδυσσέα, απευθύνω έκκληση προς κάθε αρμόδιο παράγοντα, κρατικό και ιδιωτικό φορέα και προς κάθε πολίτη αυτής της χώρας για βοήθεια με οιονδήποτε τρόπο, ώστε να προστατευθούν από την εγκατάλειψη και την καταστροφή οι προαναφερθείσες σημαντικές για την Ιθάκη και γενικότερα για τη χώρα αρχαιότητες.

Για ενημέρωσή σας αναφέρω ότι:

1)       Λόγω της οικονομικής κρίσης και των περικοπών των κονδυλίων ανασκαφών του Παν/μίου Ιωαννίνων, το ανασκαφικό πρόγραμμα έχει διακοπεί από τον Μάιο του 2011.

2)       Για τις δυσκολίες συνέχισης χρηματοδότησης του ανασκαφικού προγράμματος Ιθάκης, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ενημέρωσε με σχετικό έγγραφό του(αριθ. Πρωτ. ΥΠΠΟΤ 2612/19.4.2012) την Γενική Γραμματέα κ. Λ.Μενδώνη, διαβεβαιώνοντας όμως ότι “το ενδιαφέρον του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων παραμένει αμείωτο για την πρόοδο των ανασκαφών στην Ιθάκη και κυρίως για την προστασία και ανάδειξη των σημαντικών αρχαιολογικών μνημείων στη Σχολή Ομήρου καθώς και για τη συντήρηση και προβολή των αρχαιολογικών ευρημάτων”. Επισημαίνει και υπενθυμίζει στο ίδιο έγγραφο ότι το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων επιχορήγησε για 17 ολόκληρα χρόνια την ανασκαφή, πλήρωσε μεγάλο μέρος της δαπάνης για την αναγκαστική απαλλοτρίωση του χώρου, έστειλε μέχρι τώρα προκειμένου να προχωρήσει η προγραμματική σύμβαση, δύο εγγυητικές επιστολές και αναλυτικό κοστολόγιο εργασιών, αλλά το θέμα παραμένει στάσιμο και άλυτο, παρακαλεί δε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες από την ελληνική Πολιτεία, ώστε να επιλυθούν τα όποια προβλήματα ανακύπτουν για την προστασία και την ανάπλαση του χώρου του οδυσσειακού ανακτόρου.

3)      Η Προγραμματική Σύμβαση υπογεγραμμένη μεταξύ Περιφέρειας Ιόνιων νήσων-Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Υπουργείου Πολιτισμού για προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου και των μνημείων στην Σχολή Ομήρου με προβλεπόμενη επιχορήγηση από την Περιφέρεια 115.000 ευρώ, δεν υλοποιείται από το 2009 και παρακωλύεται η εκταμίευση των χρημάτων ,λόγω γραφειοκρατικών δυσκολιών και συνεχών αναβολών και τροποποιήσεών της..

4)      Δεν είναι κατανοητό με ποιά λογική και επιχειρηματολογία έχει εγκαταλειφθεί και καταστρέφεται ο «σημαντικός αυτός αρχαιολογικός χώρος, επειδή μερικοί, μεταξύ των οποίων και μη αρχαιολόγοι δεν συμφωνούν με την επίσημη, έγκριτη και στο πλαίσιο επιστημονικής ημερίδας διατυπωθείσα άποψη των πανεπιστημιακών αρχαιολόγων-ανασκαφέων και ειδικών μελετητών της μυκηναϊκής εποχής για την ταύτιση της σημερινής Ιθάκης με την Ομηρική και την ανακάλυψη του οδυσσειακού ανακτόρου στην Σχολή Ομήρου, -άποψη τεκμηριωμένη επιστημονικά και στην οποία εμμένουμε – που έχει γίνει αποδεκτή απο ειδικούς και διεθνώς αναγνωρισμένους επιστήμονες. Γιατί άραγε ,με την ίδια λογική , δεν θα έπρεπε να έχει εγκαταλειφθεί και η προστασία και ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων της Βεργίνας και του ανακτόρου του Νέστορος στην Πύλο, επειδή μερικοί επιστήμονες ακόμη διαφωνούν και αμφισβητούν την ταυτότητά τους και την άποψη των ανασκαφέων τους ; Όμως αυτό συμβαίνει στην Ιθάκη!

5)      Εν όψει της τουριστικής περιόδου, έχω αποστείλει έγγραφο στον κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Κεφαλονιάς, με το οποίο τον παρακαλώ να απαγορεύσει την επίσκεψη και την ξενάγηση τουριστών στον αρχαιολογικό χώρο Σχολής Ομήρου, επειδή, όχι από δική μου υπαιτιότητα, καθυστερεί η υλοποίηση της προγραμματικής     σύμβασης, που προβλέπει προστασία και ανάδειξη των μνημείων και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος καταστροφής τους αλλά και ατυχημάτων, για τα οποία δεν θα έχω την ευθύνη.

6)      Τελειώνοντας, κάνω έκκληση για υποστήριξη και βοήθεια. Ο Όμηρος και ο Οδυσσέας ακόμη απορούν, αντικρίζοντας τα ωραία γλυπτά στο Βαθύ, γιατί άραγε έπρεπε να στηθούν τα αγάλματα , προκειμένου να αποδειχθεί το αυτονόητο για την ταυτότητα της Ομηρικής Ιθάκης και του οδυσσειακού ανακτόρου.

Καταλήγω με μια φράση από το προαναφερθέν έγγραφο του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων “Νομίζω είναι καιρός, να αφήσουμε πίσω, ότι αρνητικό εμποδίζει το έργο αυτό και να κοιτάξουμε μπροστά. Η πατρίδα μας περνάει μεγάλη κρίση και ο πολιτισμός και τα μνημεία μπορούν να δώσουν ώθηση για δημιουργία, αισιοδοξία και οικονομική ανάταξη. Ο πολυμήχανος βασιλιάς της Ιθάκης Οδυσσέας περιμένει το ενδιαφέρον μας για το όμορφο νησί του…”

Λίτσα Κοντορλή-Παπαδοπούλου, Αναπλ. Καθηγ. Προϊστορικής Αρχαιολογίας

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΕΣΟΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΕΤΕ 359/545271-60

Ο " Οδυσσέας"  ζητιάνος στο παλάτι του  για να το σώσει....